بررسی و آسیب‌شناسی جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران؛

جایزه جهانی کتاب سال اصل بی غرضی را در دستور کار دارد

1399/09/01-08:46

نشست «بررسی و آسیب‌شناسی جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» از سلسله نشست‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به مناسبت بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، چهارشنبه (۲۸ آبان) با حضور دکتر احمدعلی حیدری، احمدرضا رحیمی ‌ریسه و سعید عدالت‌نژاد از دست اندرکاران و داوران جایزه جهانی کتاب سال برگزار شد.

به گزارش ستاد خبری بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، در ابتدای این نشست احمدعلی حیدری ضمن ارائه گزارش آماری از جایزه جهانی کتاب سال، بیان کرد: نزدیک به سه دهه از برگزاری این رویداد می­‌گذرد و تا کنون حدود هزار و۷۵۰ کتاب استحقاق پیدا کرده اند به مرحله داوری نزدیک شوند، از این میان ۱۱۳۰ اثر در حوزه مطالعات اسلامی و ۶۱۰ اثر در حوزه مطالعات ایرانی بوده است. ضمن اینکه، ۲۶۰ اثر برگزیده شده­اند که ۱۱۰ اثر مربوط به حوزه مطالعات ایرانی و ۱۵۰ اثر دیگر در حوزه مطالعات اسلام بوده است.

وی ادامه داد: در طول این سال ها از کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، فرانسه، انگلستان و... اثر برگزیده داشتیم. این نشان دهنده آن است که جایزه جهانی کتاب سال به­عنوان یک امکان، مجالی برای اندیشمندان و علاقه­مندان به حوزه مطالعات اسلامی- ایرانی ایجاد می­‌کند؛ به­ گونه­‌ای که درصددیم برخی از بنیادهایی که در این حوزه مطرح است را بتوانیم از رهگذر این جایزه فراهم کنیم. مزیت دیگر این رویداد این است که برای ایران شناسان، اسلام شناسان، و مستشرقان جایگاه و منزلت اجتماعی ایجاد کرده و در زمینه کاری آنها دریافت جایزه در رزومه کاری امری ارزشمند است.

حیدری اظهار کرد: در این رویداد تاکیدمان بر تفاوت میان بی­‌غرضی و بی‌­طرفی در انتخاب آثار است. به این معنا که داورها کوشش می­‌کنند در انتخاب آثار به اصل بی­‌غرضی توجه کنند، اما بی طرف نیستند. یعنی به اصولی که قابل توضیح هم است توجه می­‌کنند. در جایزه جهانی کتاب سال سه برهه را پیش رو داریم که هرکدام سازوکار مخصوص به خودشان را دارند. این سه بخش اهدای جوایز شامل پیش از اهدا، حین و بد از اهدا می‌­شود.

وی در ادامه در رابطه با چیستی جایزه جهانی عنوان کرد: باید محورهایی را مدنظر قرار دهیم تا به بتوانیم به نحوی در جهت پیشرفت جایزه جهانی موثر باشیم. این اقدامات می­تواند انعقاد تفاهم­‌نامه با انجمن­‌های علمی فعال در حوزه مطالعات ایران و اسلام در راستای نقد و بررسی آثار برگزیده باشد. ضمن اینکه برخی از برگزیدگان درخواست کرده ­اند که به­ جای مبلغ جایزه، فرصت و امکان حضور در ایران برای امور پژوهشی برایشان میسر شود.

حیدری کوشش برای جست­وجوی آثاری که با نگاهی خوش­بینانه به آینده انسان و بشریت توجه دارد، دخیل کردن چهره ­های شاخص علمی و بین­‌المللی و انجمن­ های داخلی در سازوکار جایزه جهانی و برنامه‌­ریزی برای تبلیغات گسترده پیرامون این رویداد را از دیگر محورهای موثر دانست و عنوان کرد: برگزاری نمایشگاه­ های بین­‌المللی و شیوه­‌های معرفی و رصد آثار می­تواند منجر به عملکرد بهتر این رویداد شود.

 

هیچ تاریخ مکتوبی از این اثر فرهنگی در دست نداریم

در ادامه این نشست سعید عدالت‌ نژاد با بیان اینکه هدف جایزه جهانی کتاب سال تقدیر از مولفه هایی بوده که در حوزه فرهنگ ایرانی- اسلامی به خلق اثر پرداخته و دانش و اطلاعات این حوزه را قدمی به جلو برده­‌اند، گفت: در این میان مهم است که این آثار به نحو مطلوب گامی رو به جلو برداشته باشند. در عبارت نحو مطلوب، تعریف خاص ما از از مطلوبیت است که به­ عنوان ملاک مطرح می­شود. با این زمینه در حوزه کتب اسلامی که مسوولیت داوری آنها را برعهده دارم، انصافا کتب خوبی برگزیده شدند که مجموعه آن قابل دفاع است. شاید به­ صورت خاص موردی پیدا کنید که شایسته تقدیر نبوده و از آن تقدیر شده است.

وی ادامه داد: در عین حال مواردی وجود داشته که آثاری را به­ عنوان برگزیده انتخاب کردیم اما واژه «نحو مطلوب» مانع از آن شده که کتاب جایزه ­ای را دریافت کند. مطلوب ما این است که کتاب استاندارد باشد، مولفه ­های علمی را رعایت کرده و زرد نباشد. در مورد برخی آثار هم ممکن است نویسنده نظر خاصی نسبت به تاریخ اسلام ارائه داده یا متعلق به سرزمینی باشد که ما آن را به رسمیت نمی­شناسیم؛ در چنین مواقعی گرچه ممکن است آثار به لحاظ محتوا غنی باشند اما بنا به ملاحظاتی کنار گذاشته می شوند؛ مجموعه آثاری که غنی اما از جهاتی خنثی هستند و ماجرایی را ایجاد نمی کنند. بخش دیگر، مربوط به فراخوان جایزه به زبان انگلیسی و اطلاع­‌رسانی است که جنبه­‌های مثبت کار ما بوده است.

عدالت نژاد در رابطه با تبلیغات در این حوزه گفت: در کشوری که از آن صداهای متناقض به بیرون منعکس می­‌شود، محتوایی که مطلوب رسانه­‌هاست، مورد توجه قرار می گیرد. از این رو، اخبار مربوط به این رویداد دیده نمی­‌شود. به این مورد عملکرد ضعیف و نبود یک سایت مجزا برای این رویداد را هم باید اضافه کرد. اینها باعث می‌­شود که هنوز هیچ­گونه تاریخ مکتوبی از این اثر فرهنگی در دست نداشته باشیم. 

 

عدم حضور داوران خارجی در جایزه جهانی کتاب سال

در ادامه این نشست احمدرضا رحیمی ‌ریسه با انتقاد از این موضوع که تا کنون نتوانسته‌­ایم در این رویداد از داوران خارجی استفاده کنیم، گفت: فلسفه پیدایش جایزه جهانی کتاب سال که تشویق پدیدآورندگان اثر و حمایت از آنهاست به­ نوعی نادیده گرفته شده است. در تجلیل از نویسندگان غالبا از افراد مسن و یا بازنشسته تقدیر می‌­شود. در حالیکه بهتر است با تقدیر از جوانان تازه وارد به این عرصه زمینه را برای فعالیت هرچه بهتر آنها مهیا کنیم.

وی در رابطه با نحوه انتخاب آثار به دو مساله اشاره کرد و گفت: هنوز نتوانسته­‌ایم به اتفاق نظر پیرامون این موضوع برسیم که آیا مجموعه مقالات که توسط نویسندگان مختلف در یک موضوع خاص تهیه شده است باید مورد تقدیر قرار بگیرد یا به عنوان مجله در نظر گرفته شود و اگر قرار بر تقدیر است از چه کسی باید تقدیر شود. چالش دیگر، کتاب­‌هایی است که از نویسندگان آکادمیک ایرانی به زبان­‌های انگلیسی، فرانسه و عربی در دیگر کشورها به چاپ رسیده و مشخص نیست باید در کدام دسته و گروه گنجانده شود.

احمدعلی حیدری در ادامه در پاسخ به مسائل مطرح شده، ضمن مقایسه جایزه جهانی کتاب سال با جایزه صلح ناشران آلمان گفت: در بررسی و مقایسه این دو رویداد که از یک جنس هستند، در می‌یابیم معیارهایی چون تبیین و دگرگونی‌­ها و چالش­‌های جهان معاصر، بررسی نگاه سلطه طلبانه آمریکا، مناسبات میان فرهنگی، آینده پژوهی و... از مواردی است که از آنها جا مانده­‌ایم و همین امر باعث ایجاد یک رویکرد خنثی در این رویداد شده است. در حالیکه فضا باید به آن حد از بلوغ رسیده باشد تا بتواند چنین آثاری را تحمل کند.

توجه به فعال کردن بخش مترجمان در خانه کتاب

در ادامه محمدجواد اسماعیلی با اشاره به نکاتی در خصوص ارتقای این جایزه گفت: جوایز دیگری در حوزه بین­‌المللی تحت عناوینی چون جشنواره خوارزمی، فارابی و... فعالیت می­‌کنند؛ باید بررسی کرد و دید آیا امکان مشارکت، همکاری و هم­اندیشی بین این جایزه جهانی با آنها وجود دارد یا خیر؟  

وی تصریح کرد: ضمن اینکه می­توان از بخش­‌هایی مانند وب سایت فعال، انتشار نشریات و مجلات آنلاین در حوزه نقد آثار برگزیده، مشارکت فعال دست­‌اندرکاران و برگزیدگان، ترجمه آثار برگزیده به دیگر زبان­‌ها به­ واسطه فعال کردن بخش مترجمان در خانه کتاب و... نیز برای رونق بخشیدن به این رویداد  استفاده کرد.

در انتها تصمیم گرفته شد طی نشستی آیین­ نامه و دبیرخانه جایزه جهانی کتاب سال با حضور داوران و اعضای دبیرخانه آن به نقد و بررسی گذاشته شود تا مسائل مطرح شده در این نشست مورد ارزیابی و هم­اندیشی قرار گیرد.

نشست «بررسی و آسیب‌شناسی جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» همزمان با پنجمین روز از هفته کتاب از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار و به صورت زنده از طریق اینستاگرام این موسسه پخش شد.

بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «دانایی؛ مانایی» از ۲۴ آبان آغاز و تا ۳۰ آبان ماه ۱۳۹۹ ادامه دارد.

به ما بپیوندید: