بازگشت
بررسی فرهنگ لنج‌سازی در جنوب ایران
1393/02/19-23:33
آخرین نشست سالن خلیج فارس در این دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با عنوان «فرهنگ لنج‌سازی» با حضور «علی شهیدی» محقق و «عارفه صابری» پژوهشگر فرهنگ عامه برگزار شد.
در ابتدای این نشست، شهیدی گفت: برای نخستین بار نام خلیج فارس پس از دهه‌ها با عضویت در سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسید. زمانی که اثری به ثبت جهانی می‌رسد، تبدیل به میراث بشری می‌شود. این ثبت شامل اسناد و کتبی نیز می‌شود که از سوی ایران‌شناسان ایرانی و غیرایرانی در طول سال‌ها پدید آمده است.
وی با اشاره به اینکه «لنج» نیز از گنجینه‌های ثبت‌شده در فهرست در خطر نابودی یونسکو است، ادامه داد: لنج‌های فایبرگلس که فقط 30 سال عمر می‌کنند، جای لنج‌های چوبی را که عمرشان به 100 سال می‌رسد، می‌گیرند. همچنین دانش و فنون کهن ایرانی در ساخت کشتی‌های چوبی در حال از بین رفتن است.
شهیدی درباره جشن‌هایی مرتبط با دریانوردی و صید در جنوب ایران نیز توضیح داد: نخستین بار که لنجی به آب انداخته می‌شود، جشنی برای آن برپا می‌کنند. در مراسم «بادبان‌کشی» بادبان لنج را به حرکت در می‌آورند که نشانه آغاز سفر است. مراسم دیگری به نام «نوروز صیادی» هم در تیرماه برگزار می‌شود. در این روز، صیادان ماهی صید نمی‌کنند و هیچ کشتی به دریا انداخته نمی‌شوند، زیرا همه بر این باورند که می‌خواهند دریا برای یک روز نفس بکشد.
وی افزود: به نظرم، روزی بهتر از این روز برای نامگذاری «روز ملی محیط زیست دریایی ایران» نیست.
این پژهشگر با بیان اینکه ریشه تمامی سرودها، ترانه‌ها و ادبیات شفاهی مردم این منطقه را باید در جشن‌ها و سفرهای دریایی جست‌وجو کرد، یادآورشد: بخش دیگری از میراث خلیج فارس را یافته‌های مکتوب تشکیل می‌دهند. «راه‌نامه‌های» ناخداها میراث بسیار ارزشمندی است. این افراد بسیار دانشمند بودند و گزارش‌های آنها از سفرهای دریا مملو از داستان‌ها و روایت‌های جذاب است. همچنین انبوه واژگانی که در این منطقه و در گویش‌ها از آن استفاده می‌کنند، بی نظیر است.
وی درباره اساطیر این منطقه توضیح داد: ایزد بانویی به اسم «ایزد وایو» در این منطقه وجود دارد که با تمامی ایزدبانوهای اساطیر ایرانی تفاوت اساسی دارد. این ایزدبانو گاهی نیک و اهورایی و گاهی دیگر اهریمنی است. اصطلاح «وای بر تو» در واقع یعنی «وایو بر تو باد مخالف بوزد».
شهیدی ادامه داد: ایرانیان برای آنکه این ایزد را با خود موافق کنند، در کنار دریای پارس و در کشتی بادبان برافراشتند و در کویر بادگیرد ساختند.
در ادامه این نشست، عارفه صابری گفت: لنج‌ها براساس دیدگاه دیدگاه لنج‌سازان نام‌هایی بومی به خود می‌گرفتند. وقتی لنجی ساخته می‌شد، قربانی می‌دادند و پوست قربانی را برای دور کردن نحوست، بر دماغه لنج می‌چسباندند. برای دریانوردان، دریا مملو از موجودات افسانه‌ای و مخوف بود که برای راندن و دور کردن هر یک از آنها آداب خاصی انجام می‌دادند.
وی ادامه داد: رنگ‌ها نیز مفاهیم خاصی برای دریانوردان داشتند. هنگام بحران و غرق شدن کشتی، آنها از پرچم سیاه استفاده می‌کردند. به وقت شیوع بیماری پرچم زرد و هنگام شادی و سلامتی پرچم سبز را به احتزار در می‌آوردند.
سالن خلیج فارس در طول برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، میزبان نشست‌های تخصصی با موضوع خلیج فارس بود.
بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از 10 تا 20 اردیبهشت در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) برپاست.
