مقدمه
در سالی که مزین به نام «جهش تولید با مشارکت مردم» است، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» فعالیت خود را آغاز کرده است، تقارن و همسویی این دو شعار پیام روشن و مهمی را -در راستای ساختن و آبادانی با روحیه جمعی- برای اهل فکر و قلم دارد، از این‌رو برگزاری چنین برنامه‌هایی بازدهی بلندمدت مربوط به زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی و حتی اقتصادی کشور دارد
برگزاری نمایشگاه کتاب یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها و مأموریت‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران است که از طرف معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر عهدۀ این مجموعه قرار داده شده است که همه ساله با نهایت توان و نیرو برای برگزاری هرچه بهتر و باشکوه‌تر این امر خطیر و مهم و با همدلی و همکاری تمامی نهادهای فرهنگی کشور به میدان می‌آید. بخش اجرایی و قلب تپندۀ این اتفاق مهم با عنوان «کمیته فرهنگی» از ماه‌ها پیش فعالیت خود را شروع کرده و با جمع‌آوری ایده‌ها و مشورت با افراد صاحب‌نظر ساختار این امر را مشخص کرده و برنامه‌ریزی دقیقی برای برگزاری آن انجام داده است.
فعالیت‌های فرهنگی نمایشگاه سه شاخه اصلی دارد:
1-فعالیت‌های میدانی
2-فعالیت‌های موضوع‌محور
3-فعالیت‌های کتاب‌محور
محلهای برگزاری برنامه‌های پیش‌بینی شده:
1.کوشک کتاب
2.گوشه نقد
3.سرای ناشران آموزشی
4.سرای ناشران دانشگاهی
5.سرای ناشران بین‌الملل
6. غرفۀ جوایز ادبی
7. غرفه جایزه جهانی ج.ا.ا
8. خدمات و پاتوق اهل قلم
9. برنامه‌های میدانی و صحنه ای
10. سالن یاس
11. مشاوره کتاب
12. غرفه هنری کتاب آرا
13. حوزه کودک و نوجوان
معرفی مختصر سراها به ترتیب ذکر شده:
1.کوشک کتاب
بزرگ‌ترین بخش در سرای اهل قلم است که با عنوان «کوشک‌کتاب» نام‌گذاری شد. «کوشک‌کتاب» فضایی به‌وسعت بیش از ۴۰۰ مترمربع با غرفه‌سازی چشم‌نواز در مجاورت محراب شبستان که از چند بخش تشکیل شده است: سالن اصلی برای حضور اهالی قلم، سالن برگزاری، اتاق تشریفات اهل قلم، اتاق فرمان، مجموعه اداری است.
در این محل هر روز 5 الی 6 برنامه در ساعات مشخص برگزار می‌شود که علاوه بر برنامه‌های پیشنهادی کمیته فرهنگی شامل بعضی از برنامه‌های درخواستی سازمان‌ها، نهادها، موسسه‌ها و ناشران است.
2.گوشۀ نقد
یکی از زیرمجموعه‌های کارگروه سراهای اهل قلم که در کمیته فرهنگی «سرای ناشران داخلی» است که با هدف پوشش کامل به درخواست‌های رسیده از سوی ناشران دولتی و غیردولتی برای برگزاری نشست‌های متعدد برپا می‌شود.
این محل سالن کوچکی است در گوشه‌ای از پهنة سالن اصلی شبستان که قرار بر برگزاری نشست‌های «نقد و بررسی» و «رونمایی» دارد.
محل گوشه نقد با نظارت و تشخیص کمیته فرهنگی در طبقه همکف شبستان با فضای نزدیک به ۱۰۰ متر و با ظرفیت ۶۰ صندلی انتخاب و جانمایی شده است.
3.سرای ناشران آموزشی
با توجه به سیاست کمیته فرهنگی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تمام نشست‌ها و مراسم سرای ناشران آموزشی مرتبط با موضوع فعالیت ناشران کمک‌آموزش است که از طریق اطلاع‌رسانی به ناشران و مؤلفان انجام می‌شود و به اهداف کمیته فرهنگی که شامل ترویج و توسعه کتابخوانی و علمی‌سازی نشر است، کمک می‌کند.
سرای ناشران آموزشی در این دوره از نمایشگاه در دو ضلع شمالی و جنوبی سالن فعالیت می‌کند.
4.سرای ناشران دانشگاهی
فلسفه برپایی سرای دانشگاهی در زیرمجموعه کارگروه سراهای اهل قلم، برگزاری نشست‌های مرتبط با مباحث دانشگاهی است که همه‌ساله انجمن فرهنگی ناشران کتب دانشگاهی از سوی کمیته فرهنگی نمایشگاه کتاب، این مسئولیت را برعهده می‌گیرد.
این سرا در سالن ناشران دانشگاهی است .
5.سرای ناشران بین‌الملل
اساس کار این سرا برپایه مباحث کلی نشر بین‌الملل، اهمیت و گسترش زبان فارسی، نهضت و فرایند ترجمه معکوس، تعاملات فرهنگی بین ایران و دیگر کشورها، چاپ و توزیع بین‌المللی کتاب، رونمایی از کتاب‌های ترجمه و منتشرشده در خارج از کشور و مباحثی از این دست گذاشته است.
با هدف ارتقا سطح موضوع‌ها و مباحث برای نشست‌های تخصصی این سرا، جلسات حضوری بسیاری برای همفکری و مشورت با نهادها و افراد داوطلب، برگزار شد و از بیشتر نهادهای متولی و مراکز بین‌المللی نشر و ترجمه و آژانسهای ادبی ایران برای شرکت در نشست‌های اختصاصی دعوت به‌عمل‌آمده است.
6.غرفه جوایز
غرفۀ کتاب‌های سال، در دو کارگروه فضاهای فرهنگی‌هنری و نشست‌های تخصصی، فعالیت دارد؛ و به معرفی جوایز ذیل میپردازد:کتاب سال دفاع مقدس، جشنواره خاتم، جایزه قلم زرین، جایزه فلسطین، جایزه جلال.شهید همدانی
7.غرفه جوایز جهانی
برمبنای رویکردهای کتاب‌محور و مخاطب‌محور کمیتۀ فرهنگی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، همچنین به منظور دستیابی به برخی از اهداف این کمیته شامل معرفی کتاب و کتابخوانی، ارتقاء سطح دانش عمومی و آشنایی و گفت‌وگوی مستقیم با چهره‌های فرهنگی و ادبی، غرفۀ جایزه جهانی کتاب سال در نمایشگاه کتاب برپا می‌شود تا در بستر نمایشگاه که میعادگاه اهالی قلم و اندیشه است، فرصت آشنایی و دیدار علاقه‌مندان حوزه‌های تخصصی کتاب با اهالی قلم در عرصۀ جهانی، فراهم شود.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف شناسایی، گزینش و معرفی آثار برگزیده جهانی و بزرگداشت پدیدآورندگان، از سال 1372 جایزه‌ای را با نام جایزه جهانی کتاب سال بنیان نهاد که تاکنون 31 دوره آن برگزار شده است.
در این جایزه هرساله کتاب‌های دیگر کشورها در دو حوزه مطالعات اسلامی و مطالعات ایرانی که اولین نوبت چاپ آنها در سال میلادی قبل بوده است، توسط دبیرعلمی و اعضای هیئت علمی بررسی، تأیید و انتخاب می‌شوند. پس از داوری اولیه، کتاب‌های شایسته به مرحلۀ دوم راه یافته و در فهرست داوری نهایی قرار می‌گیرند. آثار برگزیده در انتخاب نهایی، همزمان با دهۀ فجر طی مراسمی با دعوت از نویسندگان خارجی و حضور رئیس‌جمهور، قدردانی می‌شود.
غرفۀ جایزه جهانی با توجه به ساختار و نوع فعالیت خود مخاطب‌محور است و مخاطبان آن از میان میهمانان داخلی همچون دبیرعلمی، داوران، پژوهشگران، دانشجویان و مخاطبان عام است که در کنار میهمانان خارجی مانند سفرای کشورهای مختلف، رایزنان فرهنگی، اعضای سفارتخانه‌ها و ناشران خارجی، حاضر می‌شوند
8. خدمات و پاتوق اهل قلم:
زنده کردن دیدارها و تکریم اهالی قلم، از مجموعه فعالیت‌هایی است که کارگروه سرای اهل قلم همه‌ساله، طرح و برنامه خاصی برای آن می‌چیند. در سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز اتاقی با عنوان »تشریفات اهل قلم» که پیشتر آن را به نام «پاتوق» می‌شناختیم، ساخته و پرداخته شده است که در مجاورت یکی از سالن‌های کوشک کتاب، قرار دارد و پذیرایی از پدیدآوران پیشکسوت در این فضای گرم و خودمانی صورت می‌گیرد.
واحد خدمات اهل قلم مسئولیت ثبت اطلاعات و ارائه خدمت به اهل قلم را برعهده دارد و در بستر سامانه‌ای با همین نامkekab.ahleghalam.ir ، فعالیت می‌کند. این سامانه، پایگاه اختصاصی پدیدآوران است و همه صاحبان اثر که حداقل یک عنوان کتاب ثبت‌شده در درگاهketab.ir داشته باشند می‌توانند پس از عضویت در سامانه اهل قلم، برابر با شرایط آیین‌نامه‌ای، برای عضویت در صندوق اعتباری هنر، برقراری بیمه تأمین اجتماعی، صدور گواهی آثار، بهره‌مندی از خدمات مستمری (حضوری)، طرح تکریم (حضوری) و مزایایی از این دست، درخواست خود را در پایگاه یادشده، ثبت کنند.
اتاق خدمات اهل قلم در این دوره از نمایشگاه، در صحن اصلی شبستان و نزدیک به درهای ورودی و نیز کوشک کتاب جانمایی شده است. این تدبیر، فرصت پاسخگویی و رفع مشکلات و نیز ارائه خدمت به اهالی قلم را نسبت به سال‌های پیش، بهینه‌تر کرده است.
9.برنامه‌های میدانی
با هدف برگزاری برنامه‌های نشاط‌آور اجتماعی در دو سطح بزرگسال و کودک و نوجوان، و در موضوعاتی مانند دهه کرامت، نمایش، سرود، نقالی و... که در دو محل اختصاص یافته برگزار می‌شود.
-سکوی برنامه‌های شماره یک: جهت برگزاری برنامه‌های کودک و نوجوان، واقع در ورودی سالن‌های کودک و نوجوان
-سکوی برنامه‌های شماره دو: جهت برگزاری برنامه‌های بزرگسال و کودک نوجوان، واقع در حیاط شبستان
10 .سالن یاس
واقع در نیم‌طبقه بالای سالن اصلی شبستان، برای دو سرفصل اصلی فعالیت: ۱. نمایش کارنامه نشر کودک‌ونوجوان، دانشگاهی و بزرگسال، ۲. برگزاری نشست تخصصی با موضوع‌های مختلف در حوزه نشر
11. کارگروه مشاوره تخصصی کتاب:
رسالت این کارگروه، تربیت کارشناسانی است که برای راهنمایی بازدیدکننده در انتخاب کتاب، براساس اطلاعات دریافتی از آنان، بهترین کتاب یا سیر مطالعاتی را پیشنهاد دهند. با اجرای این طرح به صورت گسترده، یکی از کاستی های بزرگ صنعت نشر یعنی هدایت مخاطبان به سمت محتوای مناسب و عمیق در کنار ذائقه سازی و نیز آگاهی دادن به اهالی کتاب دربارۀ آثار مضر و غیرمفید، مرتفع می‌شود.
12. کتاب آرا
مجموعــه‌ای اســت کــه زیرپوشــش کارگـروه فضاهـای فرهنگـی ـ هنـری کمیتـه فرهنگـی نمایشـگاه بین المللـی کتـاب تهـران پـا بـه عرصـه نمایشـگاهی گذاشـته است. رویکـرد اصلـی ایـن مجموعـه، توجـه بــه عناصــر بصــری در رونــد تولیــد کتــاب اســت و از طریــق برگــزاری کارگاههــای تخصصــی بــا هــدف برقــراری تعامــل بیــن اســتادان برجســته ایــن عرصــه و دانشــجویان و علاقه‌مندان، فعالیــت ارزنــده‌ای را در ایــام نمایشــگاه ارائــه میدهــد.
13.حوزۀ کودک‌ونوجوان:
بخش کودک و نوجوان در کنار غرفه‌های فروش، وظیفۀ آگاهی بخشی به مخاطبان، والدین و اولیای تربیتی را به عهده دارد. این بخش با قسمت‌های مختلف علاوه بر ایجاد فضایی شاد و متنوع برای مخاطبان، آنها را با معیارهای انتخاب کتاب مناسب آشنا می‌کند. همچنین ایجاد زمینۀ رشد برای اهالی کتاب با برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی در این بخش فراهم می‌شود.
حوزه کودک و نوجوان در چهار زیرمجموعه خلاصه می‌شود:
1.فعالیت‌های میدانی: شامل سه گروه است و حدود صد برنامه در آن برگزار می‌شود.
2.فعالیت‌های صحنه‌ای: شامل برنامه‌هایی از قبیل نقالی، سرود، بازی و نمایش:
اجرای تئاتر؛ اجرای نمایش عروسکی ویژه کودکان و نوجوانان؛ گروه سفیران کریمه؛ حضور خادمان به همراه پرچم و اجرای سرود خادمین و پرچم‌گردانی؛ اجرای مراسم نور افشانی در پنج شب؛ پخش کلیپ‌های متنوع با موضوعات: دهه کرامت ، امام رضا(ع) ، حضرت معصومه(ص) ، حضرت شاهچراغ ، فلسطین، غزه ، ایران، جهاد تبیین، روز دختر، خانواده، کتاب و کتابخوانی؛ جشن دخترماه با حضور چندهزار نفری دختران و خانواده‌ها در بخش‌های مختلف
3.سرای اهل قلم کودک و نوجوان: فلسفه برپایی سرای کودک و نوجوان در زیرمجموعه کارگروه سراهای اهل قلم، برگزاری نشست‌های مرتبط با مباحث کودک و نوجوان است که همه‌ساله انجمن ناشران کودک و نوجوان، این مسئولیت را برعهده می‌گیرد. در اینجا نشست‌های تخصصی پیرامون کتاب با حضور چهره‌های شاخص برگزار می‌شود.
4-غرفه‌های بخش کودک و نوجوان: در راهروهای مختلف و در 12 غرفه برگزار می‌شود در اینجا فعالیت‌های کتاب با محوریت کودک و نوجوان برگزار می‌شود.
1.زیر گنبد کبود(قصه بشنویم)
در غرفه زیر گنبد کبود(قصه گویی) 13 فعالیت با حضور 5 مربی قصه گو انجام می شود. قصه‌گویی به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد.
زیر گنبد کبود پر از قصه‌های مختلف و رنگارنگ است. قصه‌هایی که با عروسک و ماسک و جورچین و ... گفته می‌شود. خود مخاطبان هم می توانند اینجا قصه گو باشند.
۲. یار مهربان(کتاب بخوانیم، کاردستی بسازیم)
در غرفه یار مهربان به معرفی کتاب‌ها و خوانش آنها پرداخته خواهد شد. در این غرفه سه فعالیت در راستای کتابخوانی برای کودک و نوجوان برگزار خواهد شد و همچنین به معرفی کتاب‌های سرگرمی و کاردستی پرداخته می‌شود و 2 کارگاه نیز با همین مضمون است که مربیان با مخاطبان کاردستی‌هایی که در کتاب‌ها آموزش داده شده تهیه می‌کنند.
۳. داتام (بخوانیم و بسازیم)
در زمینه طراحی، مدلسازی، ساخت و تولید فیگورِ شخصیت‌های داستانی، فیلم و بازی با رویکرد آموزش هنر مجسمه‌سازی و مهارت‌افزایی برای کودکان و نوجوانان، پذیرای بازدیدکنندگان گرامی است.
۴. شمیم ایمان:
شامل برنامه‌های: قصه‌گویی خلاق، اجرای مسابقات معارفی (نماز -مهدویت–عفاف وحجاب و...) -گفت‌وگوی گروهی دربارۀ کتاب، فعالیت‌های هنری با کتاب.
۵. بی‌نهایت شو :
بچه های دهه هشتاد، زیرک و باهوش و اهل فکرند. این را توی غرفه بی نهایت شو می شود به خوبی دید و فهمید. آنها دور هم جمع می شوند تا حرف های دلشان را رک و راست با همسالان شان در میان بگذارند. در همین حرف ها به کشف های بزرگ و نتیجه های عالی می رسند.
۶. باغ کتاب: باغ کتاب با برنامه‌های متنوع کتاب‌محور، به نمایشگاه کتاب می‌آید. مخاطبان می توانند در این غرفه با باغ علم و برنامه‌های ویژه کتاب‌محور بیشتر آشنا شوند.
۷.کتابخانه نیشابور را نجات دهیم
یک گروه بازی آسوریگ است. این بازی تلفیقی است از حل معما، شکار گنج و بازی مافیا.
8.کافه بچه کتابخونا
در اینجا بچه‌های کتابخوان دور هم جمع می‌شوند. جمع‌های دوستانه می‌سازند. درباره کتاب‌ها صحبت می‌کنند و همراه هم نمایشگاه را می‌گردند تا چیزهای تازه کشف کنند.
۹. نیروی دریایی ارتش(موج)
غرفه نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران(موج) در راستای ایجاد شور و انگیزه در جوانان و ترویج فرهنگ دریایی در جامعه همچنین تبیین ماموریت دور دنیا در هشت ماه با ارائه جدیدترین دستاوردهای بازی های رایانه ای با نام (اس بی اس) و کوید ۱۹۴۸ رویکردی جدید در این حوزه با حضور نقش آفرینان این بازی که تکاوران کلاه سبز نیروی دریایی ارتش است و همچنین نمایش تجهیزات و سلاح های تخصصی خود در نبرد با دزدان دریایی سومالی را برای جوانان و نوجوانان عزیز فضای بازی را بصورت واقعی ترسیم می‌کند.
توی این غرفه عینک‌های واقعیت مجازی VR در اختیار مخاطبان است تا فضاهای هیجان انگیزی را در ناوشکن‌های نیروی دریایی تجربه کنند. سوار بالگردهای تجسس دریایی شوند. ماکت‌های انواع شناورهای سطحی و زیر سطحی و هوادریا و غواصی را ببینند.
۱۰.بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس(سرزمین پایداری)
سازمان توسعه و ترویج فرهنگ دفاع مقدس در فضای مجازی و ماهواره ای است. ارائه بازی و بازدید های مجازی از یادمان های دفاع مقدس و سازمان توسعه و ترویج فرهنگ دفاع مقدس در فضای مجازی و ماهواره ای، تیراندازی، ارائه بازی، کتاب و سفر مجازی به مناطق عملیاتی ۸ سال دفاع مقدس در استودیو کروماکی
۱۱.کتاب بازی حوزه هنری:
این غرفه تلفیقی از کتاب و بازی‌های محیطی و تحت‌وب است؛ اگر اهل بازی هستید و بازی های محیطی هیجان انگیز را دوست دارید، اگر بازی های تحت وب برایتان جذاب است و البته علاقمند به کتابید، غرفه کتاب بازی می تواند برایتان جذاب باشد.
12. کدومو
در این غرفه به معرفی کتاب های مناسب برای گروه های سنی مختلف، تورهای کتابگردی، مسابقه محیطی با ایجاد، شخصیت هایی از کتاب های معتبر، و برگزاری نشست های گفتگو محور و موضوع محور و پذیرایی از مخاطبان.
