نشست بزرگداشت حکیم عمر خیام شاعر، فیزیکدان، ریاضیدان و منجم ایرانی همزمان با روز بزرگداشت خیام در سرای اهل قلم مصلی امام خمینی(ره) برگزار شد. در این نشست مخاطبان با دانشمندی آشنا شدند که بیش از یک شاعر و ریاضیدان مطرح است.

به گزارش ستاد خبری سی‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، این نشست که با سخنرانی ابوذر فرض‌پور ماچیانی پژوهشگر تاریخ علم برگزار شد، ضمن بررسی مقام علمی خیام، وی را بزرگ‌تر و ارزشمند‌تر از یک شاعر صرف توصیف کرد.

وی در ابتدا با معرفی کلیتی از خیام و دوران زندگانی او گفت: دو کتاب در جبر از خیام به جای مانده.،کتاب رساله جبر و مقابله و کتاب دیگری که نام ندارد. این دو کتاب در زمینه حل معادلات درجه ۳ و پایینتر در ریاضی است. خیام روش حل مشخصی برای آن درنظر می‌گیرد. دیگران معتقدند هندسه دکارت دنباله کار خیام بوده، خیام در کتاب دیگری اصول اقلیدس را شرح و بسط داده است.

وی در این نشست که با حضور متخصصان علم ریاضی، فیزیک و نجوم همراه بود به ارائه نظریات علمی این حکیم بزرگ و قرائت چند نمونه از اصول کتاب‌های خیام پرداخت و عنوان کرد: ما برای خیام به‌عنوان کسی که ریاضیات امروز را تدوین کرده، ارزش قائل هستیم. خیام فردی بود که در جریان اصلاح تقویم حضور داشته است.

وی افزود: اسفزاری عالمی در عصر خیام بود که ترازویی برای بررسی ناخالصی طلا اختراع و به سلطان سنجر تقدیم می‌کند. سلطان سنجر این ترازو را به خزانه‌دار خود می‌دهد، اما خزانه‌دار این ترازو را از بین می‌برد تا کسی متوجه اشتباهات وی نشود. اسفزاری از ناراحتی این واقعه از دنیا می‌رود. حکیم عمر خیام در پی این حادثه یک فرمول ریاضی می‌نویسد تا نیاز به دستگاه خاصی برای اندازه‌گیری ناخالصی طلا وجود نداشته باشد.

این پژوهشگر علم در ادامه گفت: اعتراضات به خیام و برخی از اشعار او قبل از مرگ وی وجود داشته، کسانی که در طریق تصوف بودند برداشت‌هایی از اشعار خیام داشتند که خیام به این علت مورد انتقاد قرار گرفته است. فخرالدین رازی و عمادالدین کاتب به وی انتقادات شدیدی داشتند. بسیاری از افراد نمی‌توانستند قبول کنند که خیام ریاضیدان همان خیام شاعر است. البته با تحقیقاتی که امروزه صورت گرفته مشخص است که خیام شاعر و ریاضیدان یک نفر هستند. 

وی در پایان بخشی از کتاب جبر و معادله خیام که شکایت نامه‌ای از روزگار است را قرائت کرد: «ما گرفتار روزگاری هستیم که از اهل علم فقط عده کمی مبتلا به هزاران رنج و زحمت باقی مانده‌اند و پیوسته در اندیشه آنند که غفلت‌های زمان را فرصت جسته به تحقیق در علم و استوار کردن آن بپردازند و بیشتر عالم‌نمایان زمان ما حق را جامه باطل می‌پوشانند و گامی از حد خودنمایی و تظاهر به دانایی فراتر نمی‌نهند و آنچه را هم می‌دانند جز در راه اغراض مادی پست به کار نمی‌برند و اگر ببینند کسی جستن حقیقت و برگزیدن راستی را وجهه همت خود ساخته و در ترک دروغ و خودنمایی و مکر و حیله، جهد و سعی دارد او را خوار می‌شمارند و تمسخر می‌کنند و در هر حال خدا یاری دهنده و پناه همه است».
سی‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از بیست‌ویکم آغاز شده و تا سی‌ویکم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در دو بخش حضوری در مصلای امام خمینی(ره) و مجازی در سامانه ketab.ir  برگزار می‌شود.