بازگشت
گزارش آماري از نشر کشور در سالن تولید علم
1393/02/16-14:32
انتشار كتاب طي بيش از سه دهۀ گذشته با شدت و فترت همراه بوده است. اين وضع بيش از هر چيز مربوط ميشده به وضع سياسي و اقتصادي كشور كه به ترتيبي انتشار كتاب را متأثر از خود كرده است.
در اين حال در هر يك از اين مقاطع زماني رويكردهاي انتشار كتاب متناسب با گفتمان غالب در همان دوره بوده است. از اين رو علاوه بر وجود شدت و فترت حاكم بر فرآيند توليد كتاب، غلبه گفتمان رايج در آن دوره را نيز بر اين فرآيند شاهد بودهايم.
همچنين است اگر در دورهاي شاهد افزايش عناوين كتاب با موضوعات مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و ادبي بودهايم ميتوان اين وضع را به تعبيري فعال شدن ظرفيت توليد انديشه به حساب آوريم و به عكس، هر گونه فترت در اين باره را ميتوان به نوعي، ركود در تلاش براي توليد انديشه تفسير كرد. آنچه در پي ميخوانيد نگاهي دارد به فرآيند توليد و انتشار كتاب از سال 1357 تا 1392 كه هر يك از دو مقطع ياد شده در بالا را دربر دارد. اين فرآيند را به صورت آماري در پي ميخوانيم:
وضعيت چاپ و نشر كتاب در ايران با استناد به آمارهاي مؤسسه خانه كتاب كه به عنوان مرجع اصلي آماري و اطلاعرساني در زمينۀ توليد كتاب در ايران شناخته ميشود، از سال 1357 تا سال 1392 روند صعودي داشته است. براساس آمارهاي منتشر شده، شمارگان كل كتابهاي منتشر شده پس از پيروزي انقلاب اسلامي 3415299298 نسخه بوده است. بيشترين نسخه مربوط به سال 1390 و 203515248 نسخه و كمترين تعداد مربوط به سال 1360 و 530419 نسخه بوده است.
در اين سالها همچنين كتابهاي منتشر شده به تفكيك تأليف و ترجمه نشان ميدهد كه 639360 عنوان تأليف و 181905 عنوان ترجمه بوده است.
نمودارهاي موجود در سالن دستاوردهاي توليد علم، روند انتشار كتاب در ايران را در ده ردۀ موضوعي؛ علوم طبيعي و رياضيات، تاريخ و جغرافيا، علوم اجتماعي، علوم عملي ادبيات، فلسفه، كليات، زبان، دين و هنر به تصوير كشيده است. عمده موضوعات چاپ شده طي اين سالها در حوزههاي دين، ادبيات و علوم عملي بوده است.
يكي از نمودارها كه مربوط به حوزههاي موضوعي، علوم طبيعي، رياضيات و هنر است به خوبي نشان ميدهد كه نشر كتاب در اين حوزه بین سالهاي 1357 تا 1392 به شدت در نوسان بوده است. رشد كتابها در حوزههاي مختلف علوم عملي و كاربردي از نكات قابل توجه اين نمودار است.
همچنين است طي سالهاي ياد شده در زمينۀ موضوعي شاهد انتشار بيشترين تعداد كتاب در زمينه دين با 829/142 عنوان و كمترين تعداد مربوطه به فلسفه با رقم 1794 هستيم. در اين سالها وضعيت كتابهاي ترجمه شده در ايران نشان ميدهد، بيشترين تعداد را ادبيات با 42220 عنوان و كمترين آن زبان با 3784 عنوان به خود اختصاص داده است.
آمار كتابهاي منتشر شده بين سالهاي 57 تا 92، نشان ميدهد ادبيات فارسي با توليد 176935 عنوان و كليات با توليد 29389 عنوان بيشترين و كمترين سهم را داشتهاند.
از مجموع كتابهاي ديني منتشر شده كمترين توليد مربوط به فرق و مذاهب اسلامي است و بيشترين توليد را موضوع تصوف و عرفان دارد. همچنين در حوزۀ ادبيات طي سالهاي پس از پيروزي انقلاب اسلامی ميزان نشر كتاب در موضوعات داستان، شعر و ادبيات فارسي بسيار بيشتر از ساير موضوعات اين حوزه همچون زبانهاي ايراني، طنز فارسي و گويشهاي ايراني بوده است كه در اين زمينه بايد كار و تلاش جدي صورت پذيرد.
همچنين در حوزۀ اقتصاد ميتوان گفت، در سالهاي بين 1357 تا 1392 بيشترين توليد مربوط به سال 1390 و كمترين توليد در سال 1366 بوده است.
در اين سالها علوم اجتماعي بيشترين توليد را بين سالهاي 88 تا 90 تقريباً با 8400 عنوان كتاب داشته كه در سال 92 اين رقم به حدود 7900 كاهش يافته است.
براساس اين گزارش، آمار و ارقام مربوط به سالهاي 57 تا 92 در زمينۀ علوم نشان ميدهد. در سال 88 بيشترين تأليف با حدود 000/18 عنوان در اين حوزه بوده كه اين روند تا سال 88 سير صعودي داشته و پس از آن به نسبت كاهش يافته است و در سال 92 به حدود 000/17 رسيده است.
در حوزه كودك و نوجوان
همچنين در حوزۀ كودك و نوجوان نموداري كه در اين زمينه موجود است نشان از رشد ادبيات كودك با رقم 59639 دارد و كمترين عنوان مربوط به فلسفه كودك با رقم 1692 ميباشد. در اين حوزه دين با انتشار 11960 عنوان را طي اين سالها به خود اختصاص داده است. در سالن دستاوردهاي توليد علم نمودار ديگري به روند كتابهاي چاپي در موضوعات مختلف از سال 80 تا 91 اشاره ميكند.
براي مثال، در حوزۀ دين در اين يازده سال 24216 عنوان كتاب توليد شده است. در اين نمودار نيز به ترتيب روند صعودي و نزولي توليد كتاب به خوبي نمايان است به طوري كه در سال 92 مجموعاً حدود 66 هزار عنوان كتاب منتشر شده كه اين آمار نشانگر سير صعودي تعداد عناوين منتشر شده در هر سال است.
در اين گزارش به دو نمودار ديگر موجود در بخش دستاوردهاي علمي اشاره ميشود. يكي در زمينه كشاورزي است طبق اين آمار در سالهاي 57 تا 92 تنها 6 درصد از كتابهاي حوزه علوم به كشاورزي اختصاص داشته كه اين رقم در سال 92 با بيشترين توليد تقريباً 000/11 عنوان بوده است.
در حوزه علوم پزشكي نيز تقريباً 28 درصد (48736 عنوان) در حوزه فناوري كتابهاي منتشر شده مربوط به اين حوزه علوم بوده كه در سال 92 بيشترين توليد با 000/15 عنوان بوده است.
