بازگشت
نسخه‌های خطی خارج از کشور هنوز فهرست‌نویسی نشده‌اند
1394/02/19-09:30
احسان شکراللهی، معاون اداره کل نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره اسناد خطی گفت: نسخه‌های خطی حلقه ارتباطی ما با نسل پیشین و مهمترین ابزار برای تدوین تاریخ علم و هنر هستند و بسیاری از مباحث موجود در حوزه نسخ خطی راهگشای تحقیقات باستان شناسی است.
به گزارش ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست راهکارهای مشارکت کتابخانه‌ها برای حفظ، ساماندهی و اطلاع رسانی مجموعه‌های نسخه‌های خطی خارج از کشور با حضور احسان شکراللهی معاون اداره کل نسخ خطی، مهدی رحیم‌پور پژوهشگر گروه مطالعات شبه قاره در فرهنگستان زبان فارسی، محسن جعفری مذهب عضو هیات علمی سازمان اسناد و کارلو چرتی ایران شناس و رایزن فرهنگی ایتالیا در ایران هجدهم اردیبهشت ماه در سالن سرای اهل قلم برگزار شد.
در ابتدای این نشست احسان شکراللهی معاون اداره کل نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره این اسناد گفت: نسخه‌های خطی حلقه ارتباطی ما با نسل پیشین و مهمترین ابزار برای تدوین تاریخ علم و هنر هستند و بسیاری از مباحث موجود در نسخ خطی راهگشای تحقیقات باستان شناسی است.
وی افزود: کتابخانه‌های خارج از کشور را می‌توان در دو دسته کشورهای منطقه‌ای و همسایه و کشورهای اروپایی تقسیم‌بندی کرد. در باب نوع فعالیت هم می‌توانیم درباره حفاظت، فهرست‌نویسی و تحولات روزآمد و دیجیتال شدن کتابخانه‌ها صحبت کنیم.
شکراللهی گفت: بسیاری از کتابخانه‌های بزرگ دنیا با کتابخانه‌های کشور ما تفاهم نامه امضا می‌کنند اما این تفاهم‌نامه‌ها بر روی کاغذ می‌مانند و هرگز به حوزه اجرایی نمی‌رسند. این بی‌سرانجامی‌ها تاسف‌آور است.
جعفری مذهب عضو هیات علمی سازمان اسناد نیز در ادامه این نشست گفت: درباره نسخه‌های خطی موجود در کشورهای دیگر چند کار بسیار مهم باید انجام شود. اولین کار شناسایی این نسخ است ولازم است از کسانی که این نسخ را نگه‌داری می‌کند، حمایت کنیم. مرحله پس از شناسایی آثار، فهرست‌نویسی آنهاست.
وی افزود: 696 سند از اسناد روی پاپیروس قرون پیشین فهرست نویسی شده و حالا می‌دانیم کدام مجموعه‌ها کجا هستند. شبیه همین کار را یک مجموعه در انگلستان انجام داده است .در سایت کتابخانه بریتانیا اطلاعات مربوط به این اسناد موجود است.
عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: فهرست‌نویسی دیگر توسط هلندی‌ها انجام شده و درباره تمام اسنادی است که به دوره فاطمیان تعلق دارد. پیش از هرچیز باید سیاهه‌نویسی از این نسخ صورت گیرد و اگر بودجه باشد، افرادی را برای این کار اعزام کنیم.
به گفته جعفری مذهب فهرست نسخ خطی مجارستان سی سال است که منتشر نشده و هیچ نهادی در ایران وجود ندارد که این 275 نسخه خطی را منتشر کند.
وی گفت: بعد از انتشار فهرست باید به فکر تهیه نسخ و تصحیح وانتشار آن باشیم. باید این طرح کوچک و بخش‌بندی شود تا قابل انجام باشد.
چرتی هم در مورد راهکارهای مشارکتی بین کتابخانه‌های ایران و ایتالیا برای بهتر شدن مطالعات گفت: دوماه پیش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران به ایتالیا سفر کرد و در آن سفر تفاهم نامه فرهنگی بین دو کشور امضا شد. این تفاهم نامه می‌تواند راه‌های جدید را باز کند. دربحث نسخه‌های خطی ایران و ایتالیا لازم است در دو بخش فهرست نویسی پژوهش و ارزیابی شود. مثلا در کتابخانه واتیکان مجموعه‌ای داریم که هنوز فهرست‌نویسی نشده است.
رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا افزود: در یک پروژه فهرست‌نویسی نسخ خطی ایرانی در ایتالیا همه نسخه‌های خطی فارسی موجود در آن کتابخانه، فهرست شد. در این فهرست دو نسخه مهم، یکی شاهنامه فلورانس که گفته می‌شود قدیمی‌ترین نسخه شاهنامه است و از نظر نقاشی اهمیت دارد و یک نسخه کوچک از منطق الطیر عطار دیده می‌شود.
چرتی با اشاره به مراحل پس از فهرست‌نویسی گفت: نسخه‌ها پس از این مرحله بر روی وب قرار می‌گیرند. مثلا نسخه‌های مختلف شاهنامه دانشگاه کمبریج روی وب وجود دارد. در فرهنگستان برلین نسخه‌های خطی که در آسیای میانه پیدا شدند، بیشتر مربوط به مذهب مسیحی است و به صورت عکس درآمدند و هم امکان دسترسی به آنها وجود دارد.
به گفته این ایران‌شناس و رایزن فرهنگی، در پروژه‌ای که در اسپانیا انجام می‌شود عنوان اهمیت دارد که دلیل آن هم تفاوت این مجموعه با نسخ خطی دیگر است.
چرتی در پایان گفت: مهم است همه با هم در یک جا جمع شویم و به یک شیوه واحد برسیم. در این زمینه نیازمند یک وب سایت مادر هستیم تا یک محیط کاری مجازی بزرگ بین دانشمندان و محققان شکل گیرد و میراث مکتوب ایران و زبان فارسی در آن حفظ شود.
مهدی رحیم پور هم در این نشست گفت: شیوه ساماندهی و اطلاع رسانی کتابخانه‌های خارج از کشور با توجه به تجربه‌ای که در زمینه مطالعات زبان فارسی در شبه قاره هند دارم، خوب نیست. یکی از معضلات اصلی ما همکاری نکردن مدیران کتابخانه‌ها هستند که همکاری نمی کنند. مشکل بزرگ دیگر آشنا نبودن مدیران این کتابخانه‌ها با زبان‌های فارسی و عربی است. در این زمینه تفاهم نامه‌ها هم نمی‌توانند کمکی به ما کنند.
رحیم پور درباره اطلاع‌رسانی از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه‌های خارجی هم گفت: در بسیاری از مواقع نمی دانیم چه نسخ خطی و در کجا وجود دارد. معمولا چنین فهرستی نداریم و اگر فهرستی هم باشد مربوط به شصت سال پیش است. ما در این زمینه نیازمند فهرست نویسی دوباره هستیم و برای این کار مشکلاتی چون هزینه و نیروی انسانی متخصص وجود دارد.
بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «خواندن، گفتگو با جهان» از تاریخ 16 تا 26 اردیبهشت ماه در مصلی بزرگ امام خمینی(ره) برگزار می شود.
