نشست «آسیب‌شناسی ترجمه: تولد تاگور» همزمان با هفتمین روز نمایشگاه کتاب تهران، با حضور دکتر اسماعیل امینی استاد رشته‌ی ادبیات و احسان عباسلو؛ پژوهشگر و رئیس خانه‌ی ترجمه ایران در محل ناشران خارجی سرای اهل قلم برگزار شد.

به گزارش ستاد امور رسانه‌ای و خبری سی‌‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، احسان عباسلو روز سه‌شنبه (19 اردیبهشت) در ابتدای این نشست، با اشاره به اینکه امروز (7می) مصادف با تولد رابیندرانات تاگور فیلسوف، نقاش، شاعر و داستان‌نویس هندی است، در رابطه با اهمیت تاگور برای ایرانیان یادآور شد: تاگور اولین آسیایی است که برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شده است.

وی در این رابطه گفت: پدر تاگور از اوایل نوجوانی برای او اشعار حافظ می‌‌خواند. این امر خود نشان می‌‌دهد که تاگور از ابتدا غرابت‌هایی با فرهنگ و ادبیات فارسی داشته است.

عباسلو با اشاره به ترجمه‌ی داستان‌های تاگور گفت: با اینکه ما بیشتر تاگور را به عنوان یک شاعر می‌‌شناسیم اما وی بیش از 84 داستان کوتاه در کارنامه‌ی خود دارد.

این پژوهشگر با ذکر این نکته که تجربه‌های زیستی در جامعه‌ی هنرمند، منبع بسیار خوبی برای داستان‌نویسی است، گفت: تاگور با ارجاع به جامعه‌ی خود هر آنچه در آن محیط اتفاق می‌‌افتد را عینا روی کاغذ می‌‌آورد.

تکنیک تاگور ترکیب فضای رمانتیسم و رئالیسم است

وی با بیان اینکه تکنیک تاگور ترکیب دو فضای رمانتیسم و رئالیسم است، عنوان کرد: طبیعت نقش بسیار پررنگی در آثار تاگور دارد.

رئیس خانه‌ی ترجمه ایران در توضیح اینکه ذات انسان مانند طبیعت دست نخورده و بکر است اظهار کرد: داستان‌های تاگور به نوعی انسان را به سوی ذات بکر خود سوق می‌‌دهد.

عباسلو با تاکید بر دوره‌ای از جامعه‌ی هندوستان که زنان، قربانی سنت‌های غلط جامعه می‌‌شدند، تاگور را مدافع حقوق زنان در دوران جامعه‌ی بسته ی هند می‌‌دانست.

این پژوهشگر با ذکر مثال‌هایی در رابطه با مضمون محوری آثار این نویسنده گفت: تاگور از طنز بخوبی در داستان‌های خود استفاده می‌‌کند.

تاگور می‌‌نویسد تا مخاطب متوجه شود

وی با تاکید بر رویکرد مخاطب‌محور داستان‌های تاگور عنوان کرد: تاگور می‌‌نویسد تا مخاطب متوجه شود. از این رو زبانی که تاگور در داستان‌هایش استفاده می‌‌کند زبانی مستقیم است و از به کار بردن تکنیک‌های غامض ادبی پرهیز می‌‌کند.

عباسلو با اشاره به اینکه بیش از سه هزار واژه‌ی فارسی در زبان بنگالی وجود دارد، بر اهمیت زبان فارسی در نقاط مختلف هند تاکید کرد و گفت: با وجود قرابت‌هایی که با هند داریم هنوز هیچ مترجمی که مسلط بر زبان بنگالی باشد، نداریم.

وی در این خصوص تصریح کرد: بسیاری از آثار نویسندگانی همچون تاگور تا نویسندگان معاصر نظیر جومپا لاهیری در اصل به زبان بنگالی نوشته می‌‌شود که متاسفانه به علت فقر در این حیطه، مجبور به ترجمه از زبان واسطه می‌‌شویم که این خود منجر به از بین رفتن بخش قابل توجهی از زبان نوشتاری این نویسندگان می‌‌شود.

مکتب‌های ادبی مختلف حاصل جستجوی هنرمندان است

در ادامه‌ی این نشست دکتر امینی در رابطه با موضوع شعر معاصر و با اشاره به اینکه شعر در گذشته در خدمت تعلیم مواردی چون دروس اخلاقی، دینی و حکمت استفاده می‌‌شده، عنوان کرد: در روزگاری که وظیفه‌ی برقراری ارتباط بین انسان‌ها از دوش ادبیات برداشته شده و رسالت شعر دیگر به بیان درونیات شاعر و ایجاد لذت در مخاطب اکتفا نمی‌‌کند نقش شعر نسبت به گذشته بسیار جدی‌تر مطرح شده است.

امینی با ذکر اینکه مکتب‌های ادبی مختلف، حاصل جستجویی است که هنرمندان انجام داده‌اند، گفت: هنرمندانی که در دوره‌ی پسارنسانس وظیفه‌ی آفرینش هنری، بخصوص شعر را برعهده داشتند به این اندیشه که شناخت علمی تنها روش شناخت هستی است، با دیده‌ی تردید نگریستند و از طریق آفرینش‌های هنری و ادبی به جستجوی راه‌های شناخت جهان پرداختند.

وی در رابطه با اهمیتی که اشعار تاگور دارد اظهار کرد: اشعار تاگور فراتر از جریان قالبی که در ادبیات مدرن وجود داشت، نوعی از شناخت را ترویج می‌‌کند که نسبت چندانی با مکاتب ادبی معروف ندارد.

وی افزود: به همین دلیل است که توجه بسیاری از اندیشمندان و متفکران غربی معطوف به اشعار تاگور شده است.

شعر پس از عصر مدرنیسم سایه‌نشین فلسفه شده است

نویسنده‌ی کتاب «لبخند سعدی» با بیان اینکه شعر پس از عصر مدرنیسم سایه‌نشین فلسفه شده است، گفت: تاگور شعری آفرید که چندان تحت سیطره‌ی فلسفه قرار نداشت.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به نقل از آندره ژید گفت: تاگور ابهام و پیچیدگی اندیشه‌ی شرق را در اشعار خود پیراسته کرده است.

این استاد دانشگاه در رابطه با اینکه اشعار تاگور تا چه حد در رابطه با فرایند ترجمه دستخوش تغییراتی شده است، عنوان کرد: کسی که می‌‌خواهد شعر ترجمه کند ملزم است زبان اصلی شعر را بداند زیرا کلمات در زبان شعر تنها بیانگر مفهوم شاعر نیستند بلکه ابر معنایی از گستره‌ی فرهنگ و پیشینه‌ی اساطیری دارند که همراه با کلمات کلیدی در شعر احیا می‌‌شوند.

وی در این رابطه با تاکید بر اینکه در ایران اشعار تاگور اکثرا از زبان‌های دیگر ترجمه شده است، افزود: ترجمه از زبان دوم، منجر به از بین رفتن بخش قابل توجهی از این بینامتنیت می‌‌شود.

وی در پایان، نقش تاگور را برای عالم شعر چیزی فراتر از همه‌ی فعالیت‌های هنرمندان ادبی در حیطه‌ی شناخت هستی دانست.

 

سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» از 13 تا 23 اردیبهشت در مجموعه‌ی نمایشگاهی شهر آفتاب برگزار می‌شود. مجموعه‌ی شهر آفتاب در اتوبان خلیج فارس، روبه روی حرم مطهر امام خمینی (ره) قرار دارد.