دانشيار دانشكده‌ی روابط بين‌الملل وزارت امور خارجه در نشست «دیپلماسی عمومی و دیپلماسی مردم محور در ایران» در سالن فرهیختگان نمایشگاه کتاب تهران، بُعدهای فرهنگی هنری، مبادله‌‌ای، رسانه‌‌ای و نظامی را ابعاد دیپلماسی عمومی دانست. 

به گزارش ستاد خبری و رسانه‌ای سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، دکتر تفرشی در ابتدای این نشست گفت: دیپلماسی عمومی مردم‌محور آنگونه که در کلام به آن پرداخته شده است در عمل مورد توجه جدی نبوده و همواره یک اختلاف‌نظر مبنایی وجود دارد که آیا این نوع دیپلماسی تحت راهبری دولت باشد یا فقط نظارت دولتی و البته بعضی قائل به مستقل و مردم محور بودن دیپلماسی عمومی هستند.

دکتر کورش احمدی به ارایه‌ی تعریفی از دیپلماسی عمومی پرداخت و گفت: دیپلماسی عمومی در نقطه‌ی مقابل دیپلماسی استاندارد و دولتی که جنبه دولت-دولت دارد به کار می‌رود و به موازات آن عمل می‌کند. این پدیده بعد از ورود به عصر ارتباطات و رشد افکار عمومی و تاثیرگذار روزافزون افکارعمومی کشورها در تصمیمات دولت‌‌ها از اهمیت روزافزون برخوردار گشته است.

احمدی ادامه داد: در دولت‌‌های پیشرفته اکثرا دولت‌‌ها سعی می‌کنند بدون اینکه مستقیم دیده شوند با بهره‌گیری از ظرفیت‌‌های وسیع دیپلماسی عمومی بر افکار عمومی کشور مقصد و متعاقب آن بر تصمیمات و کنش‌‌های سیاسی دولت‌‌ها تاثیر مطلوب بگذارند و می‌توان آن را از مولفه‌‌های اصلی قدرت نرم به شمار آورد.

وی دیپلماسی عمومی را به دو شیوه‌ی سنتی و مردم‌محور تقسیم کرد و گفت: در دیپلماسی عمومی سنتی که در گذشته بیشتر توسط کشورهای سوسیالیستی به کار می‌رفت تمرکز تبلیغات مستقیم به وسیله‌ی رسانه روی مردم کشور مقصد بود که البته تاریخ نشان می‌دهد خیلی موفق نبوده و مورد توجه قرار نگرفته است.

در دیپلماسی عمومی مردم‌محور دولت نقش زیادی ندارد بلکه این مردم و سازمان‌های مردم نهاد کشورها هستند که با هم گفتگوی مستقیم، بی‌واسطه و صادقانه انجام می‌دهند و دولت‌‌ها یا بستر آن را تسهیل می‌کنند و یا بعضا در این راه ممانعت ایجاد می‌کنند.

این کارشناس علوم سیاسی با تاکید بر اینکه جمع جبری دیپلماسی عمومی تصویر و وجهه‌‌ای است که در ذهن مردم کشورهای مقابل پدید می‌آید، گفت: تصدی‌گری دولتی در این حوزه موفق نبوده و نیست.

دکتر ابراهیم حاجیانی نیز در این نشست به ارزیابی عملکرد کشور در این حوزه پرداخت و گفت: با توجه به ویژگی‌‌های ذاتی انقلاب‌‌ها که دوست دارند پیام خود را به بقیه صادر کنند بعد از انقلاب بیش از سی دستگاه درست کردیم که ذهنیت انقلاب را صادر کنند.

وی ادامه داد: در دهه‌ی اول گفتمان ضداستکباری و ضدسلطه دنبال می‌شد و در دهه‌ی دوم ایده‌ی وحدت اسلامی و در دهه‌ی سوم گفتگوی تمدن‌‌ها و بعدها عدالت و نهایتا بازگشت به موضوع گفتگو و اعتدال.

حاجیانی ادامه داد: ارزیابی‌‌هایی که از دل پژوهش‌‌ها به دست آمده نشان می‌دهد دیپلماسی عمومی سنتی که طی این مدت پیگیری شده موفق به ایجاد یک وجهه‌ی مثبت از کشور، دولت و نظام در دنیا نشده است حتی هیچ یک از محصولات فرهنگی و هنری ما نیز برخلاف سریال‌‌های کره‌‌ای و ترکیه‌ای موفق نشدند به یک برند در ذهن مخاطبان تبدیل شوند.

وی با تاکید بر اینکه دیپلماسی عمومی یک امر زمان‌بر است گفت: بی‌حوصلگی دولت‌‌ها و عوامل دولتی و نگاه منفعت‌طلبانه‌ی گروهی و شخصی را می‌توان یکی از چالش‌‌های مهم در این حوزه دانست.

محمدرضا دهشیری نیز به ابعاد دیپلماسی عمومی پرداخت و گفت: اولین بعد دیپلماسی عمومی بعد فرهنگی هنری است و دومین بعد دیپلماسی مبادله‌‌ای است. مثل مبادله‌ی استاد و دانشجو، و مبادله‌ی سرمایه و سومین بعد دیپلماسی عمومی بعد رسانه‌‌ای است که با توجه به عصر ارتباطات دیجیتال و دهکده‌ی جهانی روز به روز به دامنه‌ی آن افزوده می‌شود و نهایتا از دیپلماسی عمومی نظامی به عنوان بعد چهارم می‌توان نام برد.

وی در ادامه به چالش‌‌های این عرصه پرداخت و گفت: چالش بعدی بحث هویت است یعنی آیا دیپلماسی عمومی یک کار فرهنگی است یا سیاسی و اساسا دیپلماسی عمومی برای چیست و چه راهبردی باید داشته باشد.

دانشيار دانشكده‌ی روابط بين‌الملل وزارت امور خارجه ادامه داد: چالش دیگر استثناگرایی و خودمجزا دیدن است مثل هنر نزد ایرانیان است و بس یا ما باهوشترین مردم هستیم. مشکل و چالش بعدی گذشته‌گرایی به جای حال و آینده‌گرایی است، خلط مبحث بین دیپلماسی عمومی با مسایل نظیر تبلیغات روابط عمومی، تبلیغات بازرگانی، عملیات روانی و... یکی دیگر از چالش‌‌ها است. عدم تبیین و مرزبندی آن با سیاست‌‌های امور خارجه و اینکه اصلا کدام در خدمت دیگری هستند و اساسا دیپلماسی عمومی مردم محور یک واقعیت مستقل است یا یک ادراک انتزاعی وابسته به دولت و در آخر چالش کارآمدی.

دهشیری در پایان با ارایه‌ی راهکار، خواستار تشکیل شورای عالی دیپلماسی عمومی زیرنظر رییس‌جمهور جهت هماهنگی بین دستگاه‌‌ها شد تا بتوان به نحوه‌ی بهتری از ظرفیت‌‌های غیردولتی و حتی بین‌الملل در جهت منافع ملی استفاده کرد.

سی‌و‌یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «نه به کتاب نخواندن» از تاریخ 12 تا 22 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.