بازگشت
غزل در دوران‌های مختلف خود را بازتولید کرده است
1402/02/29-12:47
غلامرضا طریقی در نشست «چرا هنوز غزل می‌گوییم» گفت: تقریبا در همه دوره‌ها میل به نو شدن به‌ویژه در غزلسرایی وجود داشته است. این میل در دوره قاجار هم وجود داشت. مفاهیم کلمات در دوران مشروطه به‌گونه‌ای تغییر کرد که کارکردهای اجتماعی داشته باشند.
به گزارش ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، همزمان با نهمین روز نمایشگاه کتاب، سالن جوایز کتاب‌های سال جمهوری اسلامی ایران نشست «چرا هنوز غزل می‌گوییم» را از ساعت ۱۴:۳۰ پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت با حضور غلامرضا طریقی میزبانی کرد.
طریقی در این نشست گفت: به وجود آمدن غزل نو حاصل ضرورتی است که شاعرها بارها و بارها به سراغ آن رفتند. در واقع، در یک دوره شاعران متوجه شدند که سبک خراسانی جوابگوی نیاز آن‌ها نیست. بنابراین، به سراغ سبک دیگری رفتند اما بعدها فهمیدند که نمی‌توانند به اوج غزلسرایی در آن سبک که حافظ بود، نزدیک شوند. بنابراین، به این نتیجه می‌رسند که باید به سراغ شیوه اصفهان بروند. مبانی زیباشناسی شیوه اصفهانی با غزل‌های قبلی متفاوت بود. کمی بعد شاعران تشخیص دادند که باید به استفاده از سبک‌های قبلی بازگردند.
وی افزود: تقریبا در همه دوره‌ها میل به نو شدن وجود داشته است. این میل به نو شدن در دوره قاجار هم وجود داشت. مفاهیم کلمات در دوران مشروطه به‌گونه‌ای تغییر کرد که کارکردهای اجتماعی داشته باشند. مردم آن زمان انتظار خاصی از شاعران داشتند و به همین دلیل، بعضی شاعران کم‌کم سعی کردند از مفاهیمی که در جامعه وجود داشت، استفاده کنند.
طریقی ادامه داد: کم‌کم تاثیرگذاری و تأثیرپذیری شاعران و مردم بر همدیگر باعث شد شاعرانی چون شهریار که فکر می‌کردند، نوگرایی در کارشان ضرورتی ندارد، به‌تدریج، با اکراه و به‌سختی اجازه بدهند مفاهیم رایج در جامعه به اشعارشان راه پیدا کند. در واقع غزل نو حاصل شکستی است که شاعران فکر می‌کنند در دوره بازگشت اتفاق افتاده و اولین ستون محکمش شهریار است.
هیچ‌کدام از حرف‌های ما به این معنی نیست که غزل در گذشته نقص داشته است. در واقع، غزل به‌قدری قابلیت داشته که وقتی با سوال جدیدی مواجه شده، خودش را بازتعریف کرده است.
وی درباره بزرگان تاثیرگذار در شکل‌گیری غزل نو گفت: شهریار، هوشنگ ابتهاج و منوچهر نیستانی تاثیر زیادی در شکل‌گیری غزل نو داشته‌اند. منوچهر نیستانی تر‌دیدهایش را در اشعارش آورده است و گویا در قالب اشعارش با مخاطب صحبت می‌کند. نیستانی کارهای زیادی برای شکل‌گیری غزل نو انجام داد، اما چندان دیده نشد. چون در چهل و چند سالگی درگذشت و در نوشتن و انتشار آثارش بسیار نامرتب بود. کسانی چون حسین منزوی و محمدعلی بهمنی فقط به‌واسطه آشنایی با منوچهر نیستانی موفق شدند که بار شکل دادن به غزل نو را از شانه نیستانی بردارند و خودشان به اشکال مختلف آن را به منزلگه مقصود برسانند.
وی ادامه داد: بعد از محمدعلی بهمنی وقفه‌ای در جریان تکمیل شدن غزل نو افتاد، ولی بعد از جنگ دوباره محمدعلی بهمنی گل کرد و بعد از او، شاعران جوانی چون سعید بیابانکی و بهروز یاسمی روی کار آمدند. در دهه هفتاد اتفاق عجیبی افتاد، چون نسل ما با تعدد رسانه‌ها مواجه شد. آن زمان، نسلی از غزل‌سراها به‌صورت ناگهانی شروع بهکار کردند. گسترش فضای مجازی در نیمه‌های دهه هشتاد یک مقدار همه‌چیز را به‌هم ریخت. فضای مجازی اجازه می‌دهد من همان شعری را که دیشب سرودم، امروز برای چاپ به ناشر ارائه کنم.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز بهکار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مصلای امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
