بازگشت
کتاب‌خوانی، راه نجات از آسیب‌های اجتماعی برای نسل نوجوان است
1404/02/24-11:44
یک کارشناس ادبیات کودک و نوجوان در غرفه نهاد کتابخانه‌های نمایشگاه کتاب گفت: در بسیاری از گروه‌های سنی نمی‌توان تغییر ایجاد کرد؛ این در حالی است که از نوجوانان کارهایی ساخته است که از هیچ قشری برنمی‌آید.
به گزارش ستاد خبری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست علمی «خدمات برای کودکان و نوجوانان» سه‌شنبه، ۲۲ اردیبهشت، در غرفه اصلی نهاد، در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با حضور زهرا محسنی‌فرد، کارشناس کتاب کودک و نوجوان برگزار شد.
محسنی‌فرد در این نشست با اشاره به اینکه نوجوان تا پیش از این یک «سوژه خاموش» تلقی می‌شد، گفت: منظور این است که خود نوجوان هرگز فرصتی برای بیان خواسته‌ها و مسائلش نداشته است. در پژوهش‌ها معمولاً دیگران به‌جای نوجوان صحبت کرده‌اند. این گروه سنی آن‌طور که باید، مجال ابراز نظر نداشته و درک متفاوتش از جهان نیز اغلب به اشتباه، نشانه‌ای از «نفهمی» قلمداد شده است.
وی افزود: ما با انواع گوناگونی از نوجوانان ایرانی روبه‌رو هستیم و برای جذب آن‌ها به کتابخانه‌ها نیز باید برنامه‌هایی متنوع طراحی کنیم. نمی‌توان نسخه‌ای یکسان برای همه کتابخانه‌ها پیچید. هر کتابخانه با توجه به موقعیت، مخاطبان و شرایطش نیاز به برنامه‌ای خاص دارد.
محسنی‌فرد ادامه داد: اضافه شدن هر نوجوان کتاب‌خوان به جامعه، بسیار مؤثر است. بنابراین، باید در میان گروه‌های مختلف نوجوانان عمیق شد و متناسب با ویژگی‌های هر گروه، برنامه‌ای خاص طراحی کرد. بیشترین جمعیت نوجوانان در کشور، نوجوانان شهری هستند که حدود ۷۵درصد این گروه را تشکیل می‌دهند. با این حال، جمعیت نوجوانان روزبه‌روز در حال کاهش است.
وی تأکید کرد: حوزه نوجوان ازجمله عرصه‌هایی است که هنوز می‌توان در آن امید داشت و تغییر ایجاد کرد؛ برخلاف بسیاری از گروه‌های سنی دیگر. نوجوانان قادر به انجام کارهایی هستند که از عهده هیچ گروه دیگری برنمی‌آید. برای نمونه، در یک رویداد از دختران نوجوان خواستیم برای ترویج کتاب‌خوانی اقدام کنند؛ بیش از ۶هزار نوجوان به‌صورت داوطلبانه در آن شرکت کردند و دستاوردهایی داشتند که هیچ نهادی نمی‌توانست به آن‌ها دست یابد.
این کارشناس در ادامه بیان کرد: باید نگاه ما به نوجوان تغییر کند. نباید او را صرفاً مخاطبی بدانیم که باید برایش کاری کنیم، بلکه باید با او همراه شویم و به‌عنوان یک کنشگر با او کار کنیم. متأسفانه، در بسیاری از فیلم‌ها، نوجوان همواره در حال بحران نمایش داده می‌شود؛ نوجوانی که از خانه فرار می‌کند یا منشأ اختلاف در خانواده است.
او اضافه کرد: یکی از نکات کلیدی در طراحی برنامه‌ها برای نوجوانان این است که نباید هیچ نسبتی با ملال داشته باشند. باید فرایندهایی پیچیده‌تر و چالش‌برانگیزتر برای آن‌ها طراحی کرد. لازم است بدانیم نوجوانان امروز چه کسانی هستند و چه دغدغه‌هایی دارند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، نگرانی‌های اقتصادی در میان تمام طبقات اجتماعی نوجوانان پررنگ شده است. بنابراین، اگر می‌خواهیم درباره مفاهیم دینی با آن‌ها صحبت کنیم، باید این مفاهیم را از دریچه‌هایی بیان کنیم که برایشان معنادار باشد؛ مانند کسب درآمد، اما با رویکردی دینی.
محسنی‌فرد افزود: برنامه‌ها باید با دایره ارزش‌های نوجوانان هم‌راستا بوده و ضد ملال طراحی شوند. اکنون دیگر صحبت از مدیریت زمان نیست، بلکه باید به مدیریت انرژی پرداخت. نوجوان نمی‌خواهد ساعت ۷ صبح بیدار شود، اما او را مجبور می‌کنند در قالبی قرار گیرد که برایش طراحی شده، و اگر نپذیرد، برچسب پرخاشگری و سرکشی به او زده می‌شود؛ در حالی که انرژی او متعلق به ساعتی دیگر از روز است.
وی همچنین تصریح کرد: نوجوان مقصر نیست که در معرض محرک‌های متعدد قرار دارد. نه نسل ما نوجوانان عجیبی بودیم و نه نسل امروز. اگر من هم در دوره‌ای زندگی می‌کردم که اینستاگرام، واتساپ و تلگرام وجود داشت، بعید بود بتوانم رتبه بالایی در کنکور کسب کنم.
محسنی‌فرد با اشاره به تأثیر برچسب‌هایی که به نوجوانان زده می‌شود، گفت: هر تعریفی که به نوجوان داده شود، خودش را مطابق با آن تعریف شکل می‌دهد. در دوره‌ای که بسیاری مدعی‌اند نوجوانان کتاب نمی‌خوانند، کافی‌ست برنامه‌ای جذاب و مهیج برای آن‌ها طراحی کنید تا ببینید آیا واقعاً کتاب نمی‌خوانند یا نه. وظیفه ما این است که مراقب باشیم نوجوان سقوط نکند، نه اینکه تمام مسیر را از پیش برایش طراحی کنیم.
او در پایان گفت: خواندن، یکی از راه‌های نجات از آسیب‌های اجتماعی است. کودکی که اهل خواندن است، کمتر در معرض این آسیب‌ها قرار می‌گیرد. باید خواندن را به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی خروج از بحران‌ها در نظر گرفت.
سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت آغاز شده و تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) ادامه خواهد یافت. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.
