بازگشت
«استاد مطهری و نظام لیبرالی» رونمایی شد
1404/02/26-20:39
کتاب «استاد مطهری و نظام لیبرالی» با حضور مهدی جمشیدی، نویسنده اثر و محمدصادق شهبازی، در جایگاه کارشناس و صادق عبداللهی، مجری، جمعه 26 اردیبهشت در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی رونمایی شد.
به گزارش ستاد خبری سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نویسنده اثر در ابتدا با تأکید بر اینکه مهم است به سرچشمه‌های فکری آغازین انقلاب بازگردیم، اظهار کرد: در هر انقلابی بعد از مدتی آدم‌های بدلی در قامت متفکر ظاهر و پرچمدار می‌شوند و انقلاب از نسل اول متفکرانش دور می‌افتد و روایت‌های بدلی شکل می‌گیرد. این نکته مهمی است که برویم سراغ سرچشمه‌های آغازین انقلاب و حقیقت را از آن زاویه بخوانیم تا روایت اصلی و تحریف‌نشده و دست اول انقلاب بشود. اما این بازخوانی به معنای کهنه‌پرستی نیست.
مهدی جمشیدی گفت: یکی از طرح‌های فکری عمده من، خوانش انقلاب از زاویه نگاه متفکران تراز اول انقلاب است. در دوره‌های بعدی شاهد تولد آدم‌هایی در حد و اندازه آنها نیستیم. گویا نسل اول انقلاب که از آنها به نسل نهضت تعبیر می‌کنم، در دهه‌های بعد بازتولید نشد و دچار گسست شدیم.
او در خصوص تقابل مطهری با مارکسیسم اظهار کرد: نکته بعدی این است که مطهری را متفکری می‌شناسیم که در تقابل با مارکسیسم برجسته بوده و عهد او عهد غلبه لیبرالیسم نبوده که این مسئله را به او عرضه کنیم و چنین خوانشی از او داشته باشیم. مطهری در خط مقدم ضدیت با ایدئولوژی مارکسیستی بود؛ اما به صورت ضمنی و گاهی مستقیم، نکات زیادی درباره لیبرالیسم مطرح می‌کند. اینها به قدرت استنتاج ما وابسته است که چقدر از مطهری در نقد لیبرالیسم بفهمیم. مطهری متفکری منحصر به تقابل با مارکسیسم نبود.
نویسنده کتاب «استاد مطهری و نظام لیبرالی» افزود: همچنین استدلال‌هایی که شهید مطهری برای نقد لیبرالیسم آورده، از نظرات افراد دهه‌های هفتاد و هشتاد که به صورت مستقیم با لیبرالیسم درگیر شدند، چیزی کم ندارد. او سرنخ‌های بسیار کلیدی و اساسی در اختیار ما قرار می‌دهد که بر اساس آنها می‌توانیم لیبرالیسم را ابطال کنیم و این غنای این متفکر را نشان می‌دهد.
وی افزود: مطهری اصلاً تاریخی نبود و با گذشت چند دهه نباید از او گذشت. ما از دوره تاریخی نسبتمان با تجدد نیز خارج نشده‌ایم و همچنان در تقابل با عالم تجددیم و همچنان تمدن اسلامی تشکیل نشده و غرب همان ماهیت را دارد. تاریخ تکان مهمی نخورده است.
جمشیدی با اشاره به اینکه زمانه ما زمانه لیبرالیسم و زمان غلبه تفکر لیبرالی است و از این جهت دیدم چقدر خوب است شهید مطهری را به بازی اکنون بیاورم، تصریح کرد: می‌توانستم افکار شهید را بدون تقابل با لیبرالیسم مطرح کنم؛ اما لیبرالیسم را به عنوان یک تیتر انتخاب کردم. زیرا این منطق خود مطهری بوده. او از حضور دیگری‌ها در مباحثه هراسی نداشته و هیچ پرسشی را کنار نمی‌زد و نمی‌ترسید. او در یک اتاق روشن با دیگری‌های فکری‌اش دست‌به‌گریبان می‌شد و دیگری‌های فکری را کوچک نمی‌پنداشت.
چهار مدل مطهری بعد از انقلاب
نویسنده کتاب «استاد مطهری و نظام لیبرالی» خاطرنشان کرد: در بعد از انقلاب با چند مطهری مواجه می‌شویم. یکی، مطهری کلاسی مَدرسی آموزشی بی‌فایده است که فقط جواب شبهات را می‌دهند و عده‌ای دنبال این مطهری هستند؛ چون خودشان آدم‌های محافظه‌کارند و مطهری را این‌طور قرائت می‌کنند. دومین مطهری آن است که انسان‌هایی که ادعای غرب‌شناسی دارند، او را یک آخوند سنتی کلاسیک غرب‌نشناس می‌دانند که فقط در مساجد سخنرانی کرده. سوم، مطهری لیبرال است که از زمان اصلاحات به این طرف خیلی باب شد. مطهری چهارم نیز که اصیل است، هم متفکر بود هم مصلح.
متفکر یعنی شأن نظری و معرفتی قوی داشت و سیاست‌زده نبود. او به دنبال تحول اجتماعی و به دنبال احیای تفکر اجتماعی بود. من مطهری متفکر مصلح را مطرح کرده‌ام. اگر مطهری فقط متفکر بود، به او علاقه‌ای نداشتم و اگر فقط مصلح بود، حرف‌هایش ارزشی نداشت.
نویسنده کتاب «تشکل دهه پیشرفت» در این نشست گفت: در دوره‌ای هستیم که نسلی که مطهری را می‌شناخت و با او بزرگ شده بود و ذهنیتی از او داشت، از میان رفته است. ما نسل بعدی هستیم که با کتاب‌های او مواجه بودیم. نسل دیگری اکنون آمده که شناختی از امثال مطهری نه به مثابه ایدئولوگ دوره انقلاب دارد، نه مثل مبانی فکری‌اش را در مواجهه با جریان‌های مختلف از او استباط می‌کند. این نسل چنین شناختی را ندارد و مطهری هم مثل چهره‌های دیگر دچار تحریف شده. الان کسانی از مطهری می‌گویند که مطهری در دیدگاهشان مرزی با بازرگان نداشته و صرفاً حکیمی بوده که در علوم مختلف اسلامی تبحری داشته. گاهی روایت‌ها را درباره شهید مطهری می‌خوانم و تعجب می‌کنم؛ گویی دو مطهری وجود دارد.
محمدصادق شهبازی ادامه داد: از طرف دیگر شهید مطهری ذیل کلیشه‌هایی قرار گرفته؛ مثل کلیشه‌ای که مطهری صرفاً متفکری بوده که کاری جز پاسخ به شبهات دربرابر مارکسیسم نداشته. در دوره شهید مطهری، دیگریِ فعالی نسبت به اندیشه اسلامی به نام مارکسیسم وجود داشت. در چنین شرایطی به خصوص از سال 54 به بعد که التقاط اسلام و مارکسیسم به وجود آمد، این نگرانی بیشتر شد و حجم بسیاری از وقت شهید مطهری در دهه پنجاه در پاسخگویی و مرزبندی به این مدل و نگاه رفته، اما این تبدیل به کلیشه شده است. به خصوص نسل جدید مطهری را کسی می‌شناسد که فقط حرف‌هایی در نقل مارکسیست زده است.
او در خصوص دیدگاهی ناقص به شهید مطهری توضیح داد: جریان‌هایی هم در جامعه مطهری را ترویج می‌کنند؛ اما ترویجشان به سوالات زمانه پاسخ نمی‌دهد و مطهری را شخصیتی تاریخی نشان می‌دهند. در این دیدگاه مطهری کسی است که اندیشه اسلامی را طرح می‌کند و نوآوری ندارد. مطهری جوری نظریه‌ها را توضیح می‌دهد که انگار نظریه را بهتر از نظریه‌پردازان آن مکاتب تحلیل کرده. او خانه‌اش را بر دهانه آتش‌فشان بنا کرد. مطهری یک متفکر واکنشی نیست. حتی جاهایی که مستقیم نقد بر مارکسیسم می‌کند، او اندیشه اسلامی را درست ارائه کرده و بعد مرزها را با این تفکر بیان می‌کند.
شهبازی با تأکید بر اینکه مسیری که باید طی کرد، این است که مطهری را ناظر به سوالات جدید بازخوانی کنیم و بدانیم مارکسیست ذهنیتی کلیشه‌ای است، افزود: این کتاب تلاش کرده چهارچوب‌های کلی را که برای نقد یک مکتب لازم است، استخراج کند و به وضع سلطه‌گری نظام لیبرالیسم توجه و نسبت این مکتب را با دین و امور دینی بررسی کرده است.
این پژوهشگر درباره ویژگی‌های کتاب «استاد مطهری و نظام لیبرالی» توضیح داد: نوآوری مهم ایشان این است که این کتاب صرفاً گفت‌وگو درباره این موضوع نیست؛ بلکه عصاره صحبت‌های شهید مطهری را درموضوعات مختلف آورده است. او یک گام فراتر رفته و درباره نسبت انقلاب اسلامی با لیبرالیسم و نوع نگاه متفکران انقلاب اسلامی به این مسئله بحث کرده است. او مطهری را نه صرفاً یک اندیشمند عادی نگریسته، بلکه از زاویه انقلاب اسلامی و نوع نگاه و تعامل انقلاب به تفکرات دیگر به طور خاص لیبرالیسم بحث کرده.
وی افزود: رشد جدی مؤلف کتاب نسبت به کتاب‌های قبلی‌اش کاملاً مشخص است. غالب کتاب‌ها گرفتار روش‌زدگی هستند و ویژگی این کار روشمندی است.
سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت آغاز شده و تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار بخوانیم برای ایران در محل مصلای امام خمینی(ره) ادامه خواهد یافت. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.
