بازگشت
ادبيات جنگ بررسي شد
1393/02/20-15:53
جايگاه ادبيات جنگ در ادبيات امروز كشور، حسنها و ظرفيتهاي آن و نيز آيندهاي كه ميتوان بر آن متصور شد، از سوي سه تن از شاعران و نويسندگان مطرح كشور مورد نقد و بررسي قرار گرفت.
به گزارش ستاد خبري سراي اهل قلم، در مراسم «يادواره شهداي اهل قلم» كه به همت مؤسسه خانه كتاب در سالن نشستهاي اين سرا و در نمايشگاه بينالمللي كتاب تهران برگزار شد، محمدرضا بايرامي، ابراهيم زاهدي مطلق و زهرا زواريان سخنراني كردند.
محمدرضا بايرامي نويسنده و شاعر معاصر طي سخناني ضمن گراميداشت ياد شهداي دفاع مقدس به ويژه شهيد آويني، غفلت از برخي خاطرات جنگي و بعضي حماسهآفرينيها در عرصههاي دفاع مقدس را از جمله آسيبهاي ادبيات جنگ برشمرد.
وي با اشاره به جايگاه جنگ در ادبيات داستاني و سخن نامتعارف جنگ اظهار كرد: در روزگاري كه همه نوشتهها متأثر از روزمرگيهاست اما، جنگ از نامتعارفها سخن ميگويد. به عقيدۀ بايرامي استقبال از ادبيات و داستانهاي جنگي از اين روست كه معمولاً در داستانهاي جنگي مرگ و زندگي همراه و همزاد يكديگرند و سرشك داستانها از نزديكي اين دو با هم شكل گرفته است كه اين رويكرد براي مخاطب از جذابيت ويژهاي برخوردار است. وي تصريح كرد: جغرافياي جنگ، طبيعت، سلاحها و نوع عملياتهاي جنگي نيز براي نسل كنوني كه جنگ را تجربه نكردهاند ميتواند جذاب باشد. در عين حال جنگ پر از اتفاقات و حوادث جذاب است كه نگاه نويسنده وقتي به آن افزوده شود اين جذابيت مضاعف ميشود.
در مراسم يادواره شهداي اهل قلم كه امروز (جمعه 19 ارديبهشت) برگزار شد، زهرا زواريان نويسنده در حوزه رمان و داستان، به ايراد سخن پرداخت. وي با اعلام اينكه تا پايان سال 1392 بيش از 11 هزار عنوان كتاب در حوزه ادبيات دفاع مقدس منتشر شده، وضع فعلي ادبيات جنگ در كشور را در حال حاضر مثبت ارزيابي كرد و گفت: استقبال از كتابهاي دفاع مقدس در جامعه بسيار است و نيز تيراژ كتابها در اين زمينه آمار بالايي را نشان ميدهد.
وي خاطره و زندگينامه را از جمله كتابهاي مورد توجه نسل جديد عنوان كرد و افزود: هنوز به طور جدي و ماندگار در زمينه رمانهاي جنگي كار نشده است. زوارهاي تصريح كرد: در روزگار ما كه روزگار روزمرگي است و شايد دوران عشقورزي به پايان رسيده و انسانها بيشتر مادي شدهاند، رمانهاي جنگي ميتواند جذاب بوده و جايگاه والايي را در بين اين قشر بدست آورد.
با اين حال در بخش خاطرات خوب كار شده است. اگر چه در رابطه با رمان و داستان كارهايي شده اما جهاني نيست و تأثيرگذاري آن در مقايسه با عظمت آن دوران اندك است. هنوز ما راه بسيار داريم تا عناصر زيباييشناسي و انسانشناسي را در پديدهاي به نام رمان ايجاد كنيم.
در اين نشست همچنين زاهدي مطلق عنصر زمان را در بازتاب دفاع مقدس در ادبيات داستاني مورد اشاره قرار داد و گفت: دفاع مقدس در بزنگاهي صورت گرفت كه غالب داستاننويسان مانند ديگر مردم دچار غافلگيري شدند. اين غافلگيري همچنان ادامه دارد. از اين رو كه گذشت 10 سال از پايان جنگ، نميتواند ملاكي باشد بر اينكه هنوز اتفاق خاصي در ادبيات داستاني رخ نداده است.
اين نويسنده و پژوهشگر ادبيات دفاع مقدس همچنين گفت: صحنههاي دفاع مقدس مملو از خاطراتي است كه نويسندگان حاضر در دوران جنگ با اين انبوه خاطرات درگيرند و ميخواهند همه آنها را يكجا بروز دهند. از اين رو لازم است زمان بگذرد تا بتوان در شرايط معمولتري به پرداخت اين خاطرات كه هر يك دستمايه يك رمان است بپردازند.
زاهدي مطلق جنگ را سرشار از سوژههايي دانست كه هر يك دستمايه يك رمان هستند. وي ابراز عقيده كرد كه جنگ در عين صحنههاي سخت، ميتواند خالق رويدادهاي انساني باشد كه براي پرداختن به آن بايد تلاش كرد.
محمدرضا بايرامي شاعر و نويسنده حوزه دفاع مقدس به نقش خاطرات رزمندگان در دوران هشت سال دفاع مقدس پرداخت و نقش آن را در تقويت ادبيات داستاني دفاع مقدس بسيار مؤثر دانست. او در اين حال گفت: نويسندگان بايد توجه كنند كه خاطرات رزمندگان معمولاً با برداشت و احساسات رزمندگان همراه است و ممكن است گاه با همه مختصات مربوط به يك اتفاق در جريان دفاع مقدس همخواني نداشته باشد. از اين رو نويسندگان بهرهمند از خاطرات رزمندگان بايد با خاطرات رزمندگان با وسواس برخورد كرده و از آن الگو بگيرند اما بايد اطلاعات خود را درباره جنگ از منابع ديگر تجربه كنند.
زهرا زواريان همچنين نويسنده و پژوهشگر ادبيات دفاع مقدس در نقد نظرات ديگر مدعوين اين نشست درباره آسيبشناسي ادبيات دفاع مقدس گفت: به نظر من زمان پرداختن به ادبيات جنگ اتفاقاً همين حالاست چرا كه نسل جنگ هنوز در قيد حيات هستند و سالهاي دفاع مقدس را با پوست و گوشت خود لمس كردهاند. در اين حال آنان اكنون در سنين مناسبي هستند كه ميتوانند با نگرشي واقعي به موضوع جنگ بپردازند.
زواريان در اين حال به نكته مهم ديگري اشاره كرد و گفت: يكي از آسيبهاي ادبيات دفاع مقدس اين است كه نگارش رمان درباره جنگ بيشتر از سوي كساني انجام ميشود كه به ترتيبي وابسته رسمي به موضوع دفاع مقدس دارند، در حاليكه بايد افرادي خارج از اين حيطه در اين باره ورود كنند. زيرا نبايد ادبيات دفاع مقدس را محدود به يك عده محدود كرد. در اين صورت است كه ما شاهد خلاقيتهاي ادبي در حوزه دفاع مقدس ميشويم.
