به گزارش ستاد خبري سراي اهل قلم، نشست تخصصي «آسيب‌شناسي ترجمه در علوم انساني» با حضور فرزانه فرح‌زاد، استاد دانشگاه علامه ، اصغر صابري، مسوول مركز ساماندهي ترجمه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، آيگون عليزاده، استاد دانگشاه آذربايجان، الكساندر پالشوك، استاد دانشگاه روسيه، جهانگير دري، استاد دانشگاه مسكو و نعمت ييلورم، استاد دانشگاه تركيه برگزار شد.

 

فرح‌زاد در ابتداي اين نشست به تشريح تفاوت‌هاي نقد و ارزشيابي پرداخت و ارزشيابي را متناسب با كيفيت نسبي و مفهوم انتزاعي «معادل» معرفي كرد و توضيح داد: نقد مفهومي مجزا از ارزشيابي است. نقد زيبايي‌شناختي كاربرد زيادي دارد و به بررسي معيارهاي انتخاب متن براي ترجمه و مسائلي از اين دست مي‌پردازد. اما نقد زبان‌شناختي از نظر واژه‌گزيني، واژه‌سازي و اين‌كه از نظر زبان متن ترجمه شده در چه قياسي با متن اصلي قرار مي‌گيرد، اختصاص دارد.

 

وي به نوع ديگري از نقد اشاره و تصريح كرد: نقد تاريخي- اجتماعي به بررسي تاثير ترجمه در طول تاريخ مي‌پردازد. ترجمه در انتقال ادبيات، اطلاعات علمي، فرهنگ و ارزش نقش موثري را ايفا مي‌كند. در اين نوع نقد، ديگر درست و غلط‌هاي انتخاب‌هاي واژگاني و دستوري مطرح نمي‌شود و همچنين بر مفهوم «معادل» استوار نيست.

 

اين استاد دانشگاه افزود: غير از آن‌چه از رابطه ترجمه در مبداء و مقصد مي‌شناسيم، مكانيزم‌هاي ديگري نيز در ترجمه موثرند

 

عليزاده: لوح فشرده فرهنگ لغت فارسي در اختيار كشورهاي ديگر قرار گيرد

در ادامه، آيگون عليزاده، استاد دانشكده شرق‌شناسي آذربايجان به تشريح فعاليت‌هاي اين دانشگاه و فرهنگستان علوم پرداخت و گفت: هر يك از پژوهشگران اين مركز به تحقيق و ترجمه آثار فارسي مي‌پردازند. به عنوان مثال من روي «تذكرة‌الولياء» عطار نيشابوري تحقيق كرده‌ام. اين كتاب رساله دكتراي من بوده است. همچنين به تاثير اين اثر كلاسيك بر آثار بعدي آن پرداخته‌ام و به دليل كاربردي بودنش آن‌را به زبان آذري ترجمه كرده‌ام.

 

وي به فعاليت محققان اين مركز مبني بر ترجمه آثار عرفاني يا برگردان كتاب‌هايي كه از زبان عربي به فارسي ترجمه شده‌اند، به زبان آذري اشاره و تاكيد كرد: ترجمه امر بسيار دشواري است. متاسفانه فرهنگ‌هاي فارسي زيادي در آذربايجان موجود نيستند و بيشتر مي‌توان از فرهنگ‌نامه‌هاي آن‌لاين بهره گرفت. اگر اين امكان فراهم شود كه لوح فشرده اين فرهنگ‌نامه‌ها در اختيار مترجمان كشورهاي ديگر قرار گيرد، كمك موثري در زمينه ترجمه صورت مي‌گيرد.

 

پالشوك: مترجم دايرة‌المعارف اطلاعات باشد

الكساندر پالشوك ، استاد دانشگاه روسيه از فعاليت رايزني فرهنگي ايران در روسيه در زمينه ترجمه و نشر آثار فرهنگي، تاريخي و غيره خبر داد و گفت: اين امر به كسب مهارت‌هاي لازم براي مترجمان و آشنايي روس‌ها با فرهنگ ايراني موثر است. اما يك مترجم بايد به محيط كشور مبداء و مقصد در تمام زمينه‌هاي فرهنگي، تاريخي، اجتماعي، جغرافيايي و هنري تسلط و آشنايي كامل داشته باشد.

 

وي ترجمه شعر را به زبان ديگر امري بسيار دشوار و تا حدودي غيرممكن خواند و توضيح داد: در زمينه ترجمه كتاب‌هاي عرفاني پيش از ترجمه، يك مترجم بايد موضوع ترجمه را بداند و توانايي تشريح آن‌را داشته باشد. به عبارت ديگر يك مترجم بايد دايرة‌المعارفي از اطلاعات گوناگون باشد.

 

اين پژوهش‌گر با تاكيد بر لزوم استناد به اصل متن ترجمه شده ادامه داد: ويراستاري و تصحيح متون ترجمه شده امري ضروري است كه متاسفانه گاهي اوقات ناديده گرفته مي‌شود. اين مساله اگر رعايت نشود ارزش كار ترجمه را پايين مي‌آورد.

 

دري: ترجمه شعر و آثار عرفاني دشوار است

جهانگير دري، استاد ايراني‌الاصل دانشگاه مسكو و مترجم آثار كلاسيك فارسي به زبان روسي نيز خلاصه‌اي از مقاله خود را با عنوان «ترجمه آثار نويسندگان فارسي در روسيه»ارائه كرد.

 

وي سابقه روابط فرهنگي و اقتصادي ايران و روسيه را در اواسط قرن شانزدهم ميلادي معرفي كرد و اظهار داشت: نويسندگان و شاعران معروف روسي از جمله الكساندر پوشكين به ترجمه آثار فارسي علاقه بسياري داشته‌اند. پوشكين در اثر خود «چشمه باغچه‌سراي» درباره سعدي و حافظ نوشته است.

 

اين استاد دانشگاه نيز ترجمه آثار عرفاني چون مثنوي معنوي و ديوان حافظ را به زبان‌هاي ديگر، امري بسيار دشوار خواند و گفت: آثار پوشكين در زبان روسي بسيار ساده و زيباست و به نظرم اين آثار را نيز در هيچ زباني به خوبي نمي‌توان ترجمه كرد.

 

وي كه 15 اثر فارسي را به زبان روسي برگردانده ، درباره آسيب‌شناسي ترجمه توضيح داد: آشنا نبودن مترجمان با لهجه‌هاي مختلف زبان فارسي، دشواري ترجمه آثار عرفاني و منظوم و فراهم نبودن زمينه اشتغال براي فارغ‌التحصيلان زبان و ادب فارسي، از جمله مسايلي اند كه بر سر راه ترجمه قرار دارند.

 

نعمت ييلورم، مترجم، محقق و استاد دانشگاه تركيه نيز در اين نشست به ارائه گزارشي از شاهنامه‌هاي ترجمه شده به زبان تركي پرداخت.

 

وي گفت: شاهنامه به 35 زبان زنده دنيا ترجمه شده و نخستين‌بار به زبان عربي برگردانده شده است. پس از زبان عربي اين اثربه زبان تركي عثماني ترجمه شد.

 

وي در پايان از چاپ نسخه كامل شاهنامه به زبان تركي استانبولي براي نخستين‌بار در سال آينده خبر داد.

 

صابري: واژه‌نامه‌ ترجمه تدوين شود

درپايان نشست، صابري، مسوول مركز ساماندهي مطالعات ترجمه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، موضوع ترجمه را در مقايسه با تاليف و چاپ كتاب موضوع كمتر پرداخته شده معرفي كرد و به ارائه نكاتي درباره آسب‌شناسي ترجمه پرداخت.

 

وي توضيح داد: نبود يك پايگاه اطلاع‌رساني جامع در حوزه ترجمه، ارتباط نداشتن مترجمان با يكديگر و اطلاع‌نداشتن از كارهاي در دست ترجمه، نبود واژه‌نامه‌اي براي معادل‌هاي واژگاني زبان‌هاي مختلف از جمله مسائلي اند كه به نوعي آسيب‌شناسي ترجمه به حساب مي‌آيند.

 

صابري يادآور شد: علاوه بر اين، بيشتر مترجمان به ادبيات كلاسيك ايران توجه دارند و بايد در اين زمينه تلاشي صورت گيرد تا ادبيات معاصر ما نيز به زبان‌هاي ديگر ترجمه شوند.

 

نشست نقد و بررسي «آسيب‌‌شناسي ترجمه در متون علوم انساني» عصر دوشنبه از ساعت 16 و 30 دقيقه تا 18 در سراي اصلي اهل قلم با حضور استادان زبان و ادب فارسي و كارشناسان اين حوزه برگزار شد.