به گزارش ستاد خبری و رسانه‌ای سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، حجت‌الاسلام کوشا در نشست «چالش‌‌های ترجمه‌ی قرآن» که در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد، با بیان اینکه از ابتدای شروع ترجمه‌ی قرآن به فارسی نزدیک به دویست ترجمه از عربی انجام شده است، گفت: ترجمه عبارت است از برگرداندن متن از زبان مبدا به زبان مقصد با حفظ محتوای آن متن.

وی افزود: در بحث ترجمه‌ی قرآن کریم دو عنصر همزمان لازم است؛ یکی عناصر ادبی و دیگری عناصر هنری. منظور از عناصر ادبی، علم صرف، نحو، لغت و اشتقاق یا همان ریشه‌ی کلمات است و منظور از عناصر هنری، معانی بیان و محسنات لفظیه است.

وی با برشمردن انواع ترجمه‌ی تحت اللفظی، تطبیقی، تفسیری، مضمونی و ترجمه‌ی منظوم گفت: اولین چالش پیش روی مترجمان، ضعف در تسلط بر بعضی از عناصر ادبی یا هنری ترجمه است.

وی چالش بعدی را رعایت نکردن جواب شرط و قسم‌‌های قرآن در زمان ترجمه‌ی آیه دانست که بعضا باعث عدم درک صحیح معنا و پیام آن آیه در خواننده می‌‌شود. 

حجت‌الاسلام کوشا در پایان به ویژگی‌‌های یک مترجم خوب قرآن اشاره کرد و گفت: مترجم قرآن باید علاوه بر موارد فوق با علم فقه و کلام تفسیر هم آشنا باشد.

فقه در قالب قرآن باید دیده شود، نه قرآن در قالب فقه

در ادامه‌ی نشست، رضا بابایی با تشریح دو نظریه‌ی الگوی اصلی در صنعت ترجمه گفت: برخی از مترجمان مبداگرا هستند و برخی مقصدگرا. مبداگراها سعی می‌‌کنند اصالت متن حفظ شود و زوایا و ظرافت‌‌های مبدا به مقصد منتقل شود که تا همین اواخر اکثر قریب به اتفاق مترجمان بر این الگو حرکت کرده‌اند. 

بابایی ادامه داد: برخی از مترجمان که بیشتر به زمان حال تعلق دارند از الگوی مقصدگرا یا مخاطب‌گرا پیروی می‌‌کنند و بر این عقیده هستند که ترجمه برای این است که مخاطب با معنای کلی عبارت آشنا شود یعنی ترجمه‌ معنا به معنا باشد نه کلمه به کلمه.

وی افزود: بزرگترین چالش مترجمان قرآن نداشتن الگوی واضح در ترجمه است و خواننده اغلب در یک ترجمه با هر دو الگو در کنار هم مواجه می‌‌شود. 

بابایی ضمن دفاع از الگوی مقصدگرای نسبی گفت: مترجم نباید اسیر زبان مبدا شود.

وی با تاکید بر اهمیت تسلط مترجم بر ادبیات زبان مقصد گفت: مترجم قرآن بیش از هر چیز باید لغت‌شناس و تاریخ‌‌‌دان باشد چراکه سایر مباحث فقه و فلسفه بعدا گسترش و توسعه داده شده است و فقه در قالب قرآن باید دیده شود نه قرآن در قالب فقه.

مترجم قرآن، باید قرآن‌شناس و آشنا به تفسیر آیات باشد

ابوالفضل بهرام‌پور نیز در این نشست با دفاع از نظریه مبداگراها گفت: ترجمه‌ی مخاطب‌گرایانه دیگر ترجمه نیست بلکه استنباطی است که مترجم از متن پیدا کرده است.

وی تصریح کرد: هیچ ترجمه‌ای به تنهایی کفایت نمی‌کند و راهگشا نیست بلکه همگی از روی ناچاری است و این واقعیت را باید پذیرفت.

مترجم قرآن کریم اضافه کرد: با توجه به جنبه‌‌های خاص قرآن که آن را با هر متن دیگر متمایز می‌‌کند یک مترجم قرآن اول باید یک قرآن‌شناس و آشنا به تفسیر آیات باشد و اساسا یک چنین آدمی حق دارد که دست به ترجمه قرآن بزند و این بزرگترین چالش در ترجمه قرآن است.

وی سپس با ذکر مثال‌‌هایی به جنبه‌‌های ظریف در نوع بیان مطلب توسط قرآن پرداخت که بعضا مورد توجه برخی مترجمان قرار نگرفته است.

در این نشست حجت الاسلام محمدعلی کوشا؛ محقق و ترجمه پژوه، ابوالفضل بهرام‌پور؛ مترجم و پژوهشگر قرآن و رضا بابایی؛ نظریه‌پرداز ترجمه به ایراد سخن پرداختند.

سی‌و‌یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «نه به کتاب نخواندن» از تاریخ 12 تا 22 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.