بازگشت
اولين قدم براي نوشتن روايت داشتن يک رنج عميق بشري است
1402/02/28-17:15
یک مدرس داستان‌نویسی گفت: اولين قدم براي نوشتن روايت، داشتن يك رنج عميق بشري است.
به گزارش ستاد خبري سي و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب، نشستي با عنوان «كارگاه داستان‌نويسي» با حضور خسرو باباخاني؛ داستان‌نويس، منتقد ادبي و برنده چند جايزه ادبي، چهارشنبه ۲۷ ارديبهشت ۱۴۰۲ در سالن جوايز نمايشگاه كتاب برگزار شد.
باباخاني در این نشست گفت: روايت داستاني يك پديده نو و تازه در كشورمان است و سابقه زيادي ندارد، خوشبختانه مورد اقبال عمومي قرار گرفته و آينده درخشاني دارد. در دنيا بيشترين هزينه‌اي كه در سطح كلان مي‌شود، در سطح دانشگاهي و نخبگاني، براي علوم تجربي و شيمي و فيزيك است، چراكه علوم تجربي پايه‌هاي محكمي دارند و مسئولان فرهنگي، اجتماعي و سياسي كشورها گمان مي‌كنند اين علوم، مورد استقبال بيشتري قرار خواهند گرفت و بر جامعه بشري تأثير بيشتري خواهد داشت.
وی افزود: ذات بشر، ذهن و مغز انسان به گونه‌اي تكامل و تربيت يافته كه با قصه عجين است و گويي جزو فطرت ماست. قديمي‌ترين تصاوير روي ديوار غارها نشان مي‌دهد كه آن زمان كه بشر بدوي بود، سوادي نداشت، تمدن و شهرنشيني نبود و مردم شكار مي‌كردند. شكارچياني كه لحن بهتري داشتند و وقايع را تعريف مي‌كردند، اولويت داشتند. جاي دور نرويم، كتاب مقدس ما قرآن نيز، جدي‌ترين مطالب خود را در قالب قصه تعريف كرده است، چون قصه يوسف. فراتر از آن، خود ما نيز از كودكي، قصه برايمان تعريف مي‌كردند و با تمام وجود گوش مي‌داديم.
باباخانی ادامه داد: قصه جاذبه عجيبي دارد. تأثيري كه قصه، داستان و ادبيات برجامعه مي‌گذارد، بي‌نهايت عميق است و فرهنگ و رفتار و عادات مردم را تغيير مي‌دهد. تحقيق كرده‌اند كه بيشتر ترس و‌تروماها از دوران كودكي و از ادبيات و سينما نشأت مي‌گيرد. از داستان و قصه‌اي كه در كودكي و نوجواني خوانده و ديده‌ايم.
این مدرس داستان‌نویسی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به دلایل تاثیرگذاری داستان‌ها گفت: داستان‌ها به دو دليل برجسته تأثيرگذارند، اول اينكه از عنصر عاطفه در آن استفاده مي‌كنند كه خيلي مهم است. ادبيات روي عاطفه خواننده اثر مي‌گذارد، روي قلبش اثر مي‌گذارد. اگر عنصر عاطفه نداشته باشد، مخاطب را جذب نمي‌كند. دوم اين است كه در داستان حداقل يك عادت‌زدايي باشد. اگر زياد باشد، اثر عكس مي‌گذارد. بايد علتي داشته باشد كه مخاطب را شگفت‌زده كند.
اين منتقد در ادامه صحبت‌هايش به روايت اشاره كرد و ادامه داد: روايت چندسالي است در كشور ما گسترش يافته است. روايت يعني خودافشايي، بعضي قلم دست گرفتند و و درباره خود يا با تحقيق از ديگران يك مسأله‌اي را مطرح مي‌كنند. شايد اولين روايت خودنوشت جدي در ادبيات ما، «سنگي برگوري» جلال آل احمد است كه جسورانه نوشته است، اما در ادبيات‌مان تا سال‌ها نمونه درخشان ديگري نداشتيم.
وي با اشاره به ملزومات روايت‌نويسي، ادامه داد: اولين قدم براي نوشتن روايت، داشتن يك رنج عميق بشري است. يك رنج عظيم بشري بايد باشد كه حرف براي گفتن داشته باشد. مورد دوم اين است كه برپايه واقعيت باشد، نمي‌توان تخيل كرد، بايد با تمام وجود و سلول به سلول بدن، آن درد و رنج را كشيده باشي. از همه مهم‌تر، بي‌نهايت جسور باشي، خودافشايي، يعني خود را در معرض قضاوت ديگران مي‌گذاري. آنچه تا ديروز از ديگران پنهان بود، بايد بنويسي و اين سخت‌ترين مرحله است. مورد بعدي اين است كه بايد صميمي و راستگو و صادق باشي، حتي اگر آبرو به ظاهر و در بين عوام بريزد. البته داستان‌نويسان، روايت را كه مي‌نويسند، مي‌توانند از عناصر داستان در روايت استفاده كنند.
باباخاني افزود: تأثيري كه روايت دارد، اگر بيشتر از رمان نباشد، كمتر هم نيست و تغيير فرهنگ و ديدگاه در جامعه ايجاد مي‌كند. اولين ناشري كه در ايران دست به چاپ روايت زد، بانو نفيسه مرشدزاده با نشر اطراف بود. روايت‌نويسي را بايد نوشت، اما بايد ببينيم آنقدر جسور هستيم و شهامت داريم كه به‌لايه‌هاي پنهان خودمان بپردازيم. دومين ناشري كه در زمينه روايت كار كرده، نشر جام‌جم است. نوشتن از رنج‌ها، از اعتياد، از بيماري‌ها، از سفرها، وقتي اين موضوعات نوشته مي‌شوند، نويسنده چاره‌اي جز نوشتن ندارد.
وی همچنین در ضرورت روایت‌گری گفت: ما بايد حرف بزنيم و بنويسيم تا مشكلات را با هم حل كنيم. وقتي مي‌نويسيم مي‌بينيم افراد مختلفي چون ما هستند و از ميان صحبت‌ها راه‌حل پيدا مي‌كنيم. نوشتن و خودافشايي در كشور ما بي‌نهايت سخت است. ما به لحاظ فرهنگي عادت داريم بهترين جلوه خودمان را به ديگران نشان دهيم. اما اگر مشكل جدي در خانواده داشته باشيم، جايي بازگو نمي‌كنيم و به لحاظ فرهنگي مشكلاتمان را زير فرش مي‌اندازيم، در اين فرهنگ نمي‌شود از رنج خود نوشت.
سي‌وچهارمين نمايشگاه بين‌المللی كتاب تهران از ۲۰ ارديبهشت آغاز به كار كرده و تا ۳۰ ارديبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمينی(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
