بازگشت
شرح مبارزات انقلابیون باید در تاریخ شفاهی ثبت شود
1402/02/30-22:18
آیت‌الله شیخ علی اسلامی در نشست نقد و رونمایی کتاب «منزلگاه‌های یک انقلاب» گفت: ما مبارزان و انقلابی‌های فراوانی داشته‌ایم که شرح مبارزاتشان باید در اسناد و تاریخ شفاهی ثبت شود.
به گزارش ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، آیین رونمایی و معرفی کتاب «منزلگاه‌های یک انقلاب» (جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲) با حضور آیت‌الله شیخ علی اسلامی؛ راوی کتاب، مرتضی میردار ؛ نویسنده اثر و قاسم تبریزی؛ محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر در سالن یاس نمایشگاه کتاب برگزار شد.
«منزلگاه‌های یک انقلاب» جزو تازه‌ترین آثار مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حوزه تاریخ شفاهی انقلاب و دربرگیرنده خاطرات و یادمانده‌های آیت‌الله شیخ علی اسلامی از حوادث قبل و بعد از انقلاب است.
میردار، نویسنده این کتاب درباره شیوه تاریخ‌نگاری در مرکز اسناد انقلاب اسلامی گفت: این مرکز به فرمان امام خمینی (ره) تاسیس شده و مسئولیت تدوین تاریخ انقلاب را دارد. امام شاخصه‌ها و مختصاتی را برای تاریخ‌نگاری انقلاب در نظر گرفتند و مرکز اسناد نیز براساس همین مختصات، جمع‌آوری خاطرات و تاریخ شفاهی را آغاز کرد. اکنون مرکزی نداریم که به میزان مرکز اسناد کار کرده باشد. مرکز اسناد انقلاب اسلامی امروز سرآمد پژوهش و تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی است.
این نویسنده درباره روایت انقلاب از سوی آیت‌الله اسلامی بیان کرد: در اسناد با نام‌های مستعاری همچون علی اسلامی، ابوالفضل اسلامی، عبدالغنی اسلام‌پناه و... روبه‌رو شدم، سراغ ایشان را گرفتم، اما پاسخی نگرفتم تا آنکه امر امام را به ایشان یادآور شدم و قبول کردند. نوزده جلسه مصاحبه گرفتیم و سپس مراحل پژوهش، تبدیل گفتار به نوشتار و تدوین انجام و کاستی¬ها برطرف شد. پس از اصلاح مجدد، متن را به راوی دادیم تا تفاوت‌های احتمالی با تاریخ را برطرف کند.
میردار با اشاره به اینکه آیت‌الله اسلامی از زمان ورود به نجف طلبه‌ای پرسشگر بود گفت: وی به کارهای پژوهشی در حوزه اجتماعی نیز علاقه‌مند بود و با امام و جریان امام نیز ارتباط تنگاتنگی داشت، همچنین به شهرهای مختلف سفر می‌کرد و مُبلغ فعالی بود و فعالیت‌های اثربخشی داشت. در کمیته انقلاب اسلامی قزوین و در منطقه تاکستان فرمانده بود و زمانی که احساس کرد فرماندهی ممکن است وحدت آنجا را به‌هم بزند، به قم رفت.
زندگی آیت‌الله اسلامی دارای فراز و فرود فراوان است
این پژوهشگر با بیان اینکه زندگی آیت‌الله اسلامی دارای فراز و فرود فراوان است افزود: وی در دوره جنگ به‌عنوان نماینده امام خمینی(ره) فرمانده سپاه منطقه ۸ می‌شود و در این دوره، مراجع عظام را به جنگ می‌برد. حضور معنوی علما باعث می‌شود تا میان رزمنده‌ها شور و نشاط ایجاد شود. در دوره‌ای عضو مجمع خبرگان رهبری می‌شود و با مباحث مربوط به حوزه مسئولیت خودفکورانه برخورد می‌کند.
میردار تاکید کرد: انصاف در روایت یکی از ویژگی‌های اصلی آیت‌الله اسلامی است. سال ۹۵ یا ۹۶ دیداری با مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) داشتیم. رهبری تاکید کردند که در امر تاریخ‌نویسی انقلاب تلاش کنید تا از جاده انصاف خارج نشوید. مثلا اگر شخصیتی در دوره‌ای از مسیر انقلاب خارج شود، انصاف را رعایت کنید و دوره‌هایی را که فرد مفید بوده هم در تاریخ بیاورید.
پرونده‌های ساواک منبع اسناد تاریخی شده است
سخنران بعدی نشست قاسم تبریزی، محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر بود. وی با اشاره به مبارزات آیت‌الله شیخ‌علی اسلامی گفت: ساواک برای هر یک از شخصیت‌های سیاسی، حوادث و وقایع پرونده‌هایی داشته است؛ به‌طوری که در ساواک بیش از سه‌ونیم میلیون پرونده درباره موضوعات اتفاقات سال ۳۵ تا ۵۷ وجود دارد. اسناد ساواک برای تاریخ‌نگاری نبود، بلکه اسناد کاربردی بودند. این پرونده‌ها درباره افراد خانواده، نوع مبارزه و زمینه‌های زیستی اشخاص بود اما ما امروز از همین پرونده‌ها به‌عنوان یکی از موثق‌تر‌ین اسناد تاریخی استفاده می‌کنیم. البته همه اطلاعات ساواک لزوما درست نیست، اما اکثر اطلاعات درست است.
تبریزی ادامه داد: پژوهشگران مرکز اسناد انقلاب اسلامی به اسناد مربوط به افرادی همچون آیت‌الله طالقانی یا امام خمینی(ره) بیشتر توجه داشتند و مجموعه اسناد خاص امام (ره) در ۲۱ جلد منتشر شده است. مرکز بررسی اسناد تاریخی از سال ۱۳۷۶ کار خود را شروع کرده و در سه بخش رجال‌نویسی، وقایع و جریانات فعالیت دارد. در حوزه رجال‌نویسی بیشتر به بخش انقلاب اسلامی و سیاسی توجه داشته و بیشتر در چارچوب نهضت امام است.
وی به فعالیت استان‌ها در این حوزه پرداخت و ادامه داد: در قزوین چهار جلد کتاب به نام «انقلاب اسلامی در قزوین» به روایت اسناد و اسنادی درباره شخصیت‌های مهمی همچون آیت‌الله ابوترابی، آیت‌الله باریک‌بین امام جمعه قزوین و آیت‌الله علی اسلامی منتشر شده است.
تبریزی افزود: در اسناد ساواک که مرتبط با آیت‌الله اسلامی است، ساواک طبق معمول کار خود، نسبت به روحانیون فعال حساس بوده و منابع متعددی را جمع‌آوری کرده است. اسناد مرتبط با فعالیت‌هایی که آیت‌الله علی اسلامی در پاکستان داشته به‌ویژه اسناد بازگشت‌شان از نجف در آرشیو ساواک بیشتر است. ایشان به تعبیر ساواک در شمار روحانیون افراطی و یا روحانیون تندرو و طرفدار حضرت امام (ره) قرار گرفت و نقش ایشان در فعالیت‌های انقلاب و جنگ گسترده بود.
نوشتیم جمعیت خرمشهر ۳۶ میلیون نفر است
آخرین سخنران این نشست آیت‌الله اسلامی بود که به شرح زندگی مبارزاتی خود پرداخت. وی در روایت بخشی از زندگی خود گفت: روز سوم خرداد ۱۳۶۱ که با شور و شعف مسئول امدادرسانی و ارائه خدمات به رزمندگان بودم، به فکر افتادم جمله‌ای بنویسم و این فکر را با شهید بهروز مرادی که معلمی مجاهد و تر‌بیت شده و مسئول خطاطی و تبلیغات امام خمینی (ره) در خرمشهر بود، مطرح کردم. این جمله در تاریخ دفاع مقدس به یادگار باقی مانده است. نوشتیم «جمعیت خرمشهر ۳۶ میلیون نفر است» آن موقع این جمله سر زبان‌ها بود که جمعیت ایران ۳۶ میلیون نفر است. در حقیقت، هدف ما آن زمان این بود که نشان دهیم همه ملت ایران پشتیبان مردم خرمشهر هستند.
اسلامی ادامه داد: در جنگ و پس از پایان جنگ تحمیلی این تابلو معروف با خط زیبای شهید مرادی در فیلم‌ها و سریال‌ها برای مخاطبان نشان داده می‌شود. آن زمان که مردم ایران دسته‌دسته به سوی خوزستان و خرمشهر آبادان می‌آمدند، در ورودی شهر خرمشهر تابلویی نصب کردیم و این تابلو همان تابلویی است که امروزه شما در فیلم‌ها می‌بینید. بسیاری از فیلم‌های ساخته‌شده از این تابلو بهره گرفته است. در حقیقت، شهید بهروز مرادی این نکته را منعکس می‌کند که همه ملت ایران در دفاع مقدس حضور دارد و در مقابل دشمن ایستادگی می‌کنند.
تاریخ و هویت ملت‌ها با تاریخ زنده می‌شود
این مبارز انقلابی به ذکر خاطره دیگری پرداخت و گفت: قبل از جنگ تحمیلی و زمانی که در بیابان‌های خرمشهر با شهید جهان‌آرا به دنبال مقرالعرب بودیم، نظر ما این نبود که روزی این کتاب چاپ شود و در دست دیگران قرار بگیرد؛ اما از آنجا که تاریخ و هویت ملت‌ها با تاریخ زنده می‌شود و اگر نکات تاریخی در سینه‌ها محبوس باقی بماند فراموش می‌شود، این کتاب نوشته شد.
آیت‌الله اسلامی به ذکر خاطره دیگری پرداخت و گفت: زمان جنگ گاهی از جبهه‌ها به قم می‌آمدم و به خدمت بعضی شخصیت‌ها و مراجع تقلید به‌ویژه مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله وحید خراسانی می‌رسیدم و مسائل سپاه و جنگ را برای ایشان توضیح می‌دادم. بالاخره روزی حضرت آیت‌الله وحید خراسانی اعلام کرد که آماده‌ام به جبهه‌ها سری بزنم و به رزمندگان خدا قوت بگویم. مقدمات سفر ایشان به خوزستان فراهم شد و در پرشین هتل بین آبادان و خرمشهر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خرمشهر که رزمندگان ساکن بودند، اقامت کرد. البته چیزی از هتل نمانده بود و بسیاری از جاها راکت خورده بود.
وی تاکید کرد: شایعه شده بود که آیت‌الله وحید خراسانی با جبهه سر و کاری ندارد، اما ایشان بیش از یک ساعت با رزمندگان صحبت کردند و آن‌ها بسیار منقلب شدند. اکنون نوار این سخنرانی به‌عنوان یکی از اسناد باقی مانده است و مشخص می‌کند که آقای وحید خراسانی به جبهه احترام می‌گذاشتند. صبح روز بعد قرار شد از طریق بستان به هویزه بیاییم. بین راه، آیت‌الله فرمودند می‌خواهم پیاده شوم. به سوی سنگر بسیجی‌ها رفتیم و من شاهد بودم که دست آن‌ها را گرفتند و با تمام خضوع به آن‌ها خطاب کردند که شما دستگاه غیب را جذب و جلب کردید، شما آفرینش را دعوت کرده و کنار خود قرار دادید. بارک‌الله به شما. این خدمات از سوی آیت‌اللهی همچون وحید خراسانی، روحیه مضاعف به سربازان می¬داد و زمان برگشت، در درس خارج فقه خود گزارش اجمالی از وضعیت جبهه به طلاب دادند.
تاریخ را محکم ثبت کنید و بنویسید
آخرین روایت آیت‌الله اسلامی درباره خاطره‌ای از شهید انصاری بود که در زلزله بویین زهرا، آمریکایی‌ها را از منطقه فراری داد و شرح کامل آن را در کتاب «منزلگاه‌های یک انقلاب» ذکر کرده است.
وی گفت: اگر این خاطرات زنده بماند مردم تاریخ و هویتشان را فراموش نمی‌کنند. چه‌گوارا چه کرده که در تاریخ ماندگار شده و اسم و خاطرات انقلابی او در تاریخ آمده است و بعد از ده‌ها سال همچنان اسمش بر سر زبان‌هاست. دلیل آن است که روایت مبارزاتش مکتوب و در تاریخ ماندگار شده است. ما مبارزان و انقلابی‌های فراوانی داشته‌ایم که شرح مبارزاتشان باید در اسناد و تاریخ شفاهی بیاید. سفارش اما خمینی (ره) و مقام معظم هبری (مدظله‌العالی) هم همین است که تاریخ را محکم ثبت کنید و بنویسید. ما باید تاریخ را ثبت و ضبط کنیم.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که از ۲۰ اردیبهشت در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به صورت مجازی در ketab.ir آغاز شد، و امروز سی ام اردیبهشت به‌کار خود پایان می‌دهد.
