بازگشت
ضرورت گسترش موزه‌های دانشگاهی
1403/02/27-11:36
در نشست تخصصی «موزه‌های دانشگاهی» تعاریف، چالش‌ها و فرصت‌های موزه‌های دانشگاهی در ایران و جهان مورد بررسی قرار گرفت و بر ضرورت گسترش موزه‌های دانشگاهی تاکید شد.
به گزارش ستاد خبری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، میزگرد «موزه‌های دانشگاهی» عصر روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ همزمان با هشتمین روز برگزاری نمایشگاه با حضور مریم پاکدامن، مسئول موزه و آرشیو دانشگاه الزهرا(س) و مدرس دانشگاه، مهران نوروزی، کارشناس موزه و افسانه کامران، موسس و سرپرست سابق موزه دانشگاه خوارزمی در سالن نشست‌های سرای دانشگاهی برگزار شد.
طبقه‌بندی موزه‌های دانشگاهی
در ابتدای این نشست مریم پاکدامن با تاکید بر تشریح رسالت موزه‌های دانشگاهی گفت:
سه حوزه مختلف در طبقه‌بندی موزه‌های دانشگاهی وجود دارد. در شکل اول، موزه‌هایی هستند که نگاهشان به تاریخچه و هویت آن دانشگاه است. شکل دیگر موزه‌های دانشگاهی با موضوع خاصی مانند علوم و جانورشناسی و… راه‌اندازی می شود و بیشتر نشات گرفته از آزمایشگاه‌های علوم پایه است. اولین نسل موزه‌های دانشگاهی از نوع جانورشناسی است.
او افزود: در شکل سوم، تمرکز بر اسناد و مراسلات اداری و هدایایی است که بین روسای دانشگاهی و اندیشمندان و دانشمندان رد و بدل می شود. موزه‌های دانشگاهی در تحقق رسالت آموزش و پژوهش دانشگاه‌ها همگام با شعار سال شورای جهانی موزه (ایکوم) می‌توانند نقش‌آفرینی کنند.
پاکدامن عنوان کرد: موزه‌های دانشگاهی ایران با موزه‌های دانشگاهی سایر کشورها رقابت می‌کنند.
طبقه‌بندی بر اساس عملکرد
مهران نوروزی، کارشناس موزه، دیگر سخنران این نشست با تاکید بر این نکته که موزه‌های دانشگاهی بر حسب نوع عملکرد قابل دسته بندی هستند گفت: اولین نسل این موزه‌ها مربوط به قرن ۱۰ و ۱۱ میلادی و برای تدریس دروسی مانند آناتومی یا خواص گیاهان دارویی راه‌اندازی شد.
او با اشاره به اینکه این موزه‌ها فردمحور بود و توسط اساتید راه‌اندازی می‌شد، ادامه داد: موزه رسمی و غیرشخصی دانشگاهی اولین بار به صورت رسمی در آکسفورد و در قرن ۱۷ راه‌اندازی شد. در این رویداد تلاش شد تا موزه برای بازدید همه علاقه‌مندان و نه فقط دانشگاهیان و پژوهشگران باشد و مردم بتوانند بلیت بازدید بخرند و از سوی دیگر اشیای موزه برای پژوهش در اختیار پژوهشگران قرار می گرفت و این مکان اولین موزه دانشگاهی رسمی در تاریخ شد.
نوروزی افزود: در قرن بیستم تحول دیگری رخ داد؛ اشیا و مجموعه‌هایی که جنبه آموزشی داشتند خودشان طی زمان تبدیل به اشیای تاریخی شدند و این نوع دوم موزه‌های دانشگاه در قرن بیستم بود.
به گفته او، در دهه اخیر ما با بازتعریف اساسی در موزه‌های دانشگاهی مواجه شدیم.
این پژوهشگر درباره چگونگی راه‌اندازی موزه‌های دانشگاهی در ایران توضیح داد: پیدایش موزه در ایران به دوران ناصری برمی‌گردد. ناصرالدین‌شاه بعد از سفر به فرنگ دستور داد تا یک اتاق کاخ گلستان به موزه تبدیل شود و بعدها موزه ملی راه اندازی شد.
نوروزی گفت: در سال ۱۳۰۷ اولین موزه دانشگاهی در ایران توسط جلال افشار در موزه کشاورزی دانشگاه تهران و در شهر کرج راه‌اندازی شد. این موزه در بدو پیدایش آزمایشگاه داشت و رویکردش کاملا دانشگاهی بود. اکنون یک سده از آن زمان گذشته و هنوز هم اقدامی پیشرو در منطقه به حساب می آید.
نبود ساختار مشترک
این پژوهشگر گفت: در ایران ۵۹ موزه دانشگاهی داریم اما هیچ ساختار مشترکی میان این موزه‌ها وجود ندارد. در دسته‌بندی این موزه‌ها بیشترین تعداد با ۲۴ مورد مربوط به تاریخ طبیعی است و رتبه دوم به اسناد و مفاخر اختصاص دارد. موزه‌های دانشگاهی پزشکی، علم و فناوری و همچنین باستان‌شناسی نیز داریم و کمترین تعداد موزه‌های دانشگاهی مربوط به آرشیو و کتابخانه است که تنها دو موزه در کشورند.
نوروزی درباره پراکندگی موزه‌های دانشگاهی در ایران گفت: در ۵ استان موزه دانشگاهی نداریم، اما در تهران ۱۵ مورد داریم. تعداد این موزه‌ها در کشوری مانند آلمان ۸۲۷ مورد است که در نقاط مختلف آن کشور به تناسب توزیع شده‌اند.
او با بیان اینکه وزارت علوم باید به طراحی استاندارد موزه‌های دانشگاهی بپردازد گفت: دانشگاه‌ها می‌توانند مشوق‌هایی را برای اساتید و دانشجویان در حوزه موزه تعریف کنند. همچنین این موزه‌ها باید دسترس‌پذیر شوند و استفاده از فضای مجازی در دستور کار آنها قرار گیرد.
موزه‌های دانشگاهی با چالش‌های گوناگون روبه‌رو هستند
سخنران دیگر نشست افسانه کامران، موسس و سرپرست سابق موزه دانشگاه خوارزمی در مورد چالش‌های موزه‌های دانشگاهی گفت: کمبود منابع مالی، نبودن تعریف موزه در چارت دانشگاهی و مباحثی در مورد هویت و برندینگ دانشگاه از مواردی است که همواره دغدغه ما بوده است.
او افزود: مسئله این است که تعریف هویت پیچیده است و ما تعریف یک‌دستی از هویت فردی و اجتماعی نداشتیم.
موسس و سرپرست سابق موزه دانشگاه خوارزمی افزود: موزه خوارزمی یک موزه صدساله است و قرار است هویت خود را با استفاده از ابزارهای گوناگون بیان کند.
سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری و در سامانه .irketab به صورت مجازی برگزار می‌شود.
