بازگشت
«آتون‌نامه» حاصل چهار سال تحقیق است
1404/02/18-17:06
محمداسماعیل حاجی‌علیان، نویسنده و برنده جایزه ادبی قلم زرین، در گفت‌وگو با خبرنگار ستاد خبری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: عنصر خیال در رمان «آتون‌نامه» پررنگ است؛ اما این رمان بر پایه مستندات تاریخی شکل گرفته است.
محمداسماعیل حاجی‌علیان، نویسنده این اثر، ضمن تشریح فضای حاکم بر نشر کشور و نقد عملکرد برخی ناشران و کتاب‌تبلیغ‌کن‌ها، تأکید می‌کند: «آتون‌نامه حاصل دغدغه‌مندی، مطالعه جدی و توجه به تاریخ و هویت فرهنگی است؛ اما متأسفانه فضای نشر امروز با آثار جدی، همراهی نمی‌کند.
نوشتن این رمان بیش از چهار سال تحقیق و مطالعه برد. برای نگارش نامه‌ها از منابعی چون «منشآت قائم‌مقام» استفاده کردم. هرچند رمان فضای تخیلی دارد، در واقع براساس منابع معتبر تاریخی نوشته شده است.
حاجی‌علیان درباره ساختار اثرش توضیح داد: «آتون‌نامه» یک رمان کوتاه در قالب نامه‌نگاری بین اسماعیل‌خان (معروف به اسمال طلایی) و خواهرش، زبیده خاتون، است؛ شخصیتی که سقاخانه معروف مشهد به نام اوست. داستان در بستر جنگ ایران و روس در دوره فتحعلی‌شاه روایت می‌شود و دو محور اصلی آن، صیانت از سرزمین و صیانت از خانواده است.
وی درباره دلیل نام‌گذاری کتاب گفت: در آن دوران، به زنانی که به دختران آموزش می‌دادند، «آتون» می‌گفتند. خواهر شخصیت اصلی یعنی زبیده خاتون نیز «آتون» بوده است. به همین دلیل، اسم کتاب را «آتون‌نامه» گذاشتم.
حاجی‌علیان در ادامه به نقد جدی فضای نشر امروز پرداخت و گفت: پیدا کردن ناشر برای یک اثر ساختارشکنانه و دغدغه‌مند مثل آتون‌نامه بسیار دشوار است. ناشران امروز بیشتر به آثار کم‌خطر، عامه‌پسند و اقتصادی علاقه دارند؛ چیزی که مطمئن باشند بدون حاشیه فروش می‌رود. نسل اول و دوم ناشران دغدغه فرهنگی داشتند؛ اما امروز بسیاری از ناشران تبدیل به تاجر و بازاری شده‌اند.
وی با اشاره به نقش مؤثر نمایشگاه کتاب در این شرایط گفت: نمایشگاه کتاب تنها کارناوال جدی کشور درباره کتاب است. اینجا تنها فرصتی است که مخاطب می‌تواند به‌طور مستقیم با ناشر یا نویسنده ارتباط بگیرد و در میان انبوه آثار، کارهای ارزشمند را شناسایی کند.
به‌باور این نویسنده، نقش اینفلوئنسرهای کتاب نیز تأمل‌برانگیز است: در گذشته منتقدان و کتاب‌خوان‌های جدی درباره کتاب‌ها صحبت می‌کردند؛ اما حالا اینفلوئنسرهایی که نه مطالعه دارند، نه شناخت عمیق، درباره کتاب‌ها نظر می‌دهند. کتاب برایشان فقط ابزار دیده شدن است. این مسئله باعث شده سطح گفت‌وگو درباره ادبیات نازل‌تر شود.
او در اشاره به تجربه شخصی‌اش از نمایشگاه‌های گذشته نیز گفت: یادم هست سال 13۹۶ در غرفه ققنوس حضور داشتم. آن روز، رمان ایرانی بیشتر از رمان ترجمه فروش کرد، فقط به این دلیل که مخاطب ارتباط رودررو داشت. مردم وقتی می‌بینند نویسنده کتاب را می‌فهمد، درباره‌اش صحبت می‌کند، جذب می‌شوند.
حاجی‌علیان در پایان تأکید کرد: اگر نمایشگاه کتاب نباشد، کارهایی مثل آتون‌نامه در این فضای بازاری نشر دیده نمی‌شوند. ما باید قدر این فضا را بدانیم؛ جایی برای تقویت هویت، فرهنگ و آثاری که دغدغه دارند.
سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلی امام خمینی(ره) در حال برگزاری است. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان مهیا کرده است.
