بازگشت
«ادبیات» چه تأثیری بر خودآگاهی فرهنگی کودکان می‌گذارد؟
1404/02/20-10:44
نشستی با عنوان «ادبیات کودک و نوجوان و شکل‌گیری هویت مخاطبان» در سرای گفتگوی نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد که در قالب آن سه کارشناس حوزه ادبیات کودک و نوجوان، یاشار هدایی، شایان محمدی و سیدعلی کاشفی خوانساری، تأثیر ادبیات کودک و نوجوان بر شکل‌گیری هویت فردی، اجتماعی و ملی بررسی شد.
به گزارش ستاد خبری سیوششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، سیدعلی کاشفی خوانساری به عنوان مجری نشست، در ابتدا با معرفی انجمن نویسندگان کودکان و نوجوانان گفت که این انجمن بیش از سی سال فعالیت دارد و در هر دوره از نمایشگاه کتاب، نشست‌هایی در این زمینه برگزار می‌کند.
موضوع اصلی نشست، چگونگی تأثیر ادبیات کودک و نوجوان بر هویت فردی و اجتماعی این گروه سنی و همچنین تأثیرات آن در هویت ملی بود. همچنین نظریات مختلفی از سوی سخنرانان مطرح شد که درک بهتری از نقش ادبیات در شکل‌گیری هویت مخاطبان به‌ویژه کودکان و نوجوانان به‌دست داد.
یاشار هدایی در ابتدای سخنان خود در این نشست، به تحلیل تأثیرات ادبیات بر روانشناسی اجتماعی و هویت‌یابی کودکان پرداخت.
وی تأکید کرد: کتاب‌های ادبیات کودک و نوجوان، نه تنها کتاب‌های با محتوای روانشناسی، بلکه همه آثار ادبی از جمله شعر، داستان و زندگی‌نامه‌ها نیز در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی کودکان نقش دارند. هدایی اشاره کرد که آثار ادبی با ایجاد شناخت از خود و دیگران، به کودکان کمک می‌کنند تا هویت فردی خود را درک کنند و به تدریج در روند هویت‌یابی جمعی و اجتماعی قرار گیرند.
وی در این زمینه به تحلیل تفکیک خود از دیگری و فرآیند خودشناسی در کودکان اشاره کرد و گفت: این فرآیند در طول رشد کودک از دوران نوزادی تا نوجوانی، مراحل مختلفی را طی می‌کند.
هدایی توضیح داد: از آغاز تولد، مغز کودک قابلیت تغییرات شناختی دارد و این تغییرات به تدریج به شکل‌گیری هویت فردی کمک می‌کند.
وی همچنین به ضرورت توجه به سن و مراحل رشد شناختی در تحلیل آثار ادبی کودک و نوجوان اشاره کرد و افزود: در هر سن و مرحله رشدی، کودک و نوجوان نیاز به نوع خاصی از ادبیات و محتوای آن دارند.
شایان محمدی، پژوهشگر و منتقد ادبی، در ادامه این نشست به اهمیت زبان در شکل‌گیری هویت فردی کودکان پرداخت.
وی تأکید کرد: زبان به عنوان ابزاری برای ارتباط و شناخت جهان، نقشی کلیدی در فرآیند هویت‌یابی دارد. به گفته او، رشد زبان در سنین کودکی و تعاملات اجتماعی از طریق آن، موجب شکل‌گیری خودآگاهی در کودکان می‌شود.
محمدی توضیح داد: زبان به کودکان کمک می‌کند تا درک بهتری از خود و جهان پیرامون پیدا کنند و از طریق این درک، هویت فردی خود را تعریف کنند.
وی همچنین به اهمیت تعاملات اجتماعی در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی اشاره کرد و گفت: کودکان از طریق تجربیات اجتماعی و ارتباط با دیگران، نه تنها خود را از دیگران تفکیک می‌کنند، بلکه درک بهتری از جایگاه خود در جامعه پیدا می‌کنند.
به باور محمدی، ادبیات کودک و نوجوان با ارائه داستان‌ها و تجربیات گوناگون، به کودکان این فرصت را می‌دهد که خود را در موقعیت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی بیابند و از طریق این تجربیات، هویت فردی و اجتماعی خود را شکل دهند.
در ادامه این نشست، توجه به تأثیرات فرهنگی و هویت ملی در آثار ادبی کودک و نوجوان مورد بحث قرار گرفت.
هدایی در این بخش به نقش ادبیات در شکل‌گیری هویت ملی اشاره کرد و گفت: آثار ادبی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا ارتباطی معنوی و عاطفی با فرهنگ، تاریخ و هویت ملی خود برقرار کنند. در واقع ادبیات کودک و نوجوان می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مفاهیم اجتماعی، فرهنگی و ملی را به مخاطب منتقل کند و بدین ترتیب در شکل‌گیری هویت ملی نقش ایفا کند.
شایان محمدی نیز در این بخش به اهمیت بررسی آثار ادبی که بر موضوعات اجتماعی، فرهنگی و هویت ملی تأکید دارند، اشاره کرد و گفت: این آثار می‌توانند به کودکان کمک کنند تا جایگاه خود را در تاریخ و فرهنگ ملی درک کنند.
وی افزود: ادبیات با بازتاب‌های اجتماعی و فرهنگی، به کودکان امکان می‌دهد تا از فرهنگ و تاریخ خود آگاهی یابند و در فرآیند هویت‌سازی، به یک هویت جمعی و ملی دست یابند.
سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردبیهشت شروع شده و تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) برپا خواهد بود. این رویداد به‌صورت مجازی نیز در book. icfi.ir در حال برگزاری است.
