بازگشت
محمد منعم: بازار نشر ما از کتاب‌های ترجمه اشباع شده است
1404/02/20-20:17
نشست «ترجمه‌شناسی تئاتر و نمایشنامه در ایران» با حضور شهرام زرگر، محمد منعم و زیبا خادم حقیقت در سرای اهل قلم برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، شهرام زرگر درخصوص وضیعت تألیف و ترجمه کتاب در حوزه تئاتر گفت: چشم کتاب‌های تئاتر از نظر من بسیار روشن است و ناشران متعددی به صورت تخصصی در این حوزه پیش قدم شده‌اند و شاهد انتشار کتاب‌های متعدد حوزه تئاتر هستیم.
او افزود: در گذشته تنها سه انتشارات نیل، آگاه و زمان، نمایشنامه منتشر می‌کردند اما به مرور از دهه ۷۰ به بعد، ناشرانی در کنار انتشار نمایشنامه، اقدام به انتشار کتاب‌های نظری در حوزه تئاتر کردند. اما امروزه برای بیشتر ناشرانی که به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند، انتشار کتاب در حوزه نمایش جدی شده است.
او افزود: امروزه تعداد نمایشنامه‌هایی که به زبان فارسی ترجمه می‌شود، افزایش چشمگیری داشته است و ما در ایران پا به پای کشور‌هایی دیگر پیش می‌رویم.
زرگر ادامه داد: من شخصاً همگام با کتاب‌هایی که به روز منتشر می‌شوند، برای ترجمه کتاب انتخاب نمی‌کنم. به تازگی ترجمه کتابی را در حوزه نمایش آغاز کرده‌ام که در ۱۹۶۰ میلادی تألیف شده و با شوق این کتاب را ترجمه می‌کنم.
به گفته این مدرس دانشگاه؛ اتفاقی نیست که در حوزه تئاتر بیفتد و ما در ایران از آن بی‌خبر باشیم. نسل جوان در ایران بسیار پویا و کوشا هستند و امکان دستیابی آن‌ها به متون، نسبت به گذشته راحت‌تر شده است.
این مترجم در ادامه یکی از مشکلات حوزه کتاب را پیش از انتشار عنوان کرد و گفت: این موضوع موجب شده تا برخی از کتاب‌ها، امکان انتشار نیابند. مثلاً کتابی که من ۲۵ سال ترجمه کردم، تازه فرصت انتشار پیدا کرده است.
در ادامه محمد منعم گفت: به نظر من هم گشایشی در نشرکتاب‌های تئاتر در کشور ما اتفاق افتاده و درایران تعداد مترجمان و ناشرانی که نسبت به ترجمه و انتشار کتاب‌های تئاتری تمایل پیدا کرده‌اند افزایش چشمگیری پیدا کرده و همین امر موجب شده تا بازار نشر ایران از ترجمه‌های متعدد در حوزه نمایش اشباع شود.
او افزود: اما متأسفانه همین امر موجب شده تا ترجمه‌های نازل در کشورمان افزایش یابد و ناشران اقبالی که به ترجمه از خود نشان می‌دهند به کتاب‌های تألیفی از خود نشان نمی‌دهند.
منعم گفت: من به واسطه کلاس‌های دانشگاه، داوری جشنواره‌های مختلف، با نمایشنامه‌های بسیار خوبی مواجه می‌شوم که متأسفانه بیشتر این متنها هرگز شانس انتشار و اجرا پیدا نمی‌کنند.
این نمایشنامه‌نویس و مترجم درباره عدم اقبال کارگردان‌ها به نمایشنامه‌های ایرانی برای روی صحنه بردن گفت: دلیل عمده آن، محافظه کاری کارگردان‌های ایرانی است که وقتی نمایشنامه خارجی برای روی صحنه بردن انتخاب می‌کنند، حاشیه امن‌تری احساس می‌کنند. چون دیگر بابت کج فهمی که از متن دارند لازم نیست که به نمایشنامه‌نویس پاسخ بدهند و هر کاری که دلشان بخواهد با متن خارجی می‌کنند.
او افزود: اگر بخواهم رابطه میان نمایشنامه‌نویسان و کارگردان ایرانی را به چیزی شبیه کنم؛ رابطه آن‌ها مثل رابطه ایران با آمریکا در۵۰ سال اخیر است. در گذشته به این شکل بود که مثلاً وقتی چرمشیر نمایشنامه‌ای می‌نوشت، آتیلا پسیانی و یا فرهاد مهندس پور وقتی می‌خواستند نمایشنامه او را روی صحنه ببرند، ساعت‌ها با هم سر صحنه درباره متن و اجرا صحبت می‌کردند و همین امر کمک می‌کرد که روی صحنه اتفاق خوبی رقم بخورد.
در ادامه زیبا خادم حقیقت گفت: به نظر من هر چه قدر که تعداد ترجمه‌های آثار نمایشی در نشر ایران افزایش یابد؛ خوب است، اما ناشران باید با کمک گرفتن از اهل فن، تلاش کنند تا ترجمه‌های خوب وارد بازار کتاب شود چون با هر ترجمه، ما بیشتر به فرهنگ جهان متصل می‌شویم.
او افزود: حتی کشور‌های اروپایی نیزهمچنان در جست‌و‌جوی متنهای خوب از سایر ملل هستند. چون من تجربه تحصیل و زندگی در فرانسه را دارم، اتفاقاً در فرانسه برایشان مهم است که چه متنهای نمایشی در ایران تولید می‌شود.
این مدرس دانشگاه درباره ویژگی‌های متنهای نمایشی که به زبان فارسی نوشته می‌شود گفت: بیشتر این متنها به شدت بومی هستند و همین امر موجب می‌شود هنگام ترجمه، متن پاورقی‌های متعددی داشته باشد. برخی از نمایشنامه‌ها هم الزاماً با گویش خاصی نوشته می‌شوند که در ترجمه به سایر زبان‌ها، جذابیت خود را از دست می‌دهند.
خادم حقیقت در ادامه سخنانش با بیان این مطلب که بیشتر نمایشنامه‌هایی که در ایران نوشته می‌شود، موضوع آن سیاسی و تاریخی است گفت: کم نیستند آثاری که جذابیتی برای اجرا ندارند، اما با این همه این نمایشنامه‌ها باید منتشر شوند تا در تاریخ مکتوب شوند.
خادم حقیقت در ادامه سخنانش گفت: با این که تعداد دانشجویان تئاتر در ایران کم نیست اما متأسفانه تعداد شمارگان کتاب‌های نمایشی ۲۰۰ تا ۵۰۰ نسخه است.
او افزود: همه می‌تواند رمان و داستان بخوانند اما نمایشنامه خواندن تخصص می‌خواهد. متأسفم که برخی از کارگردان‌ها هم کتاب نمی‌خوانند و من در ماه تماس‌های متعددی مبنی بر این دارم که مثلاً یک نمایشنامه به من معرفی کن که یک شخصیت زن و مرد و یا دو شخصیت مرد و یک زن داشته باشد.
خادم حقیقت در بخش پایانی سخنانش گفت: تاریخ تئاتر در ایران به ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد و بر این اساس هر چه بیشتر کتاب از سایر زبان‌ها در این حوزه منتشر شود، کمک می‌کند تا ما این خلأچند هزار ساله را پر و درباره تاریخ تئاتر جهان اطلاعاتی کسب کنیم.
سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت شروع شده و تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) برپا خواهد بود. این رویداد به‌صورت مجازی نیز در book. icfi.ir درحال برگزاری است.
