بازگشت
فتحعلی‌بیگی: هر اثری ظرفیت تبدیل شدن به نمایشنامه را ندارد
1404/02/23-11:16
هم‌زمان با برگزاری سی‌وششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست تخصصی پیرامون اقتباس در نمایش‌های ایرانی با حضور داود فتحعلی‌بیگی برگزار می‌کند.
به گزارش ستاد خبری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، داود فتحعلی‌بیگی گفت: زمانی که یک نمایشنامه‌نویس و یا فیلمنامه‌نویس می‌خواهد اثر جدیدی خلق کند، بی‌شک براساس موضوعی که مدنظر دارد از حکایت، قصه و رمانی اقتباس می‌کند. یک نویسنده باید به این نکته توجه کند که آیا اثری که می‌خواهد از آن اقتباس کند ظرفیت آن را دارد که نویسنده آن را دستمایه کار خودش کند.
وی افزود: زمانی که می‌خواهیم از یک اثری اقتباس کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که این اثر آیا به درد جامعه امروز ما می‌خورد و یا اصلاً ظرفیت این را دارد که از کلمه به تصویر و یا متن نمایشی دربیاید.
این هنرمند پیشکسوت ادامه داد: چند روز پیش به تماشای نمایش «جعفرخان از فرنگ برگشته» رفتم. حسن مقدم این نمایشنامه را سال‌های دور نوشته، اما دیگر موضوعاتی که در این نمایشنامه مطرح می‌شود برای مخاطب امروز جذاب نیست؛ مثلاً زمانی که جعفر از فرنگ برگشته بود، غذا خوردن او با قاشق برای افرادی که با دست غذا می‌خوردند، عجیب بود اما امروزه اگر کسی با دست غذا بخورد، برای ما عجیب است.
فتحعلی‌بیگی در بخش دیگر سخنانش گفت: نمایشنامه‌های اصیل ایرانی زیرمجموعه تئاتر روایی هستند و بیشتر نمایشنامه‌های شرقی و آیینی نیز در زیرمجموعه تئاتر روایی قرار می‌گیرند.
وی افزود: در برخی از نمایش‌های ایرانی اغلب پیش‌پرده اجرا می‌شود. گاهی اوقات پیش می‌آید که این پیش پرده هیچ ارتباطی با متن نمایش ندارند و صرفاً جنبه شادی‌آور و یا بالعکس دارند.
این کارگردان پیشکسوت نمایش‌های سنتی گفت: در برخی از نمایش‌های ایرانی، پرده‌خوانی وجود دارد. در شیوه نمایشی پرده‌خوانی روی یک تصویر چند تا اسم می‌گذارند و یا گاهی براساس یک تصویر چند قصه می‌گویند؛ در شیوه تخت حوضی و در تعزیه هم این شیوه مقبول است؛ یعنی یک نفر چند نقش بازی می‌کند. اما متأسفانه امروزه دیگر کمتر شاهد پرده‌خوانی هستیم.
وی در بخش دیگر سخنانش گفت: یک نمایشنامه‌نویس وقتی از یک اثر اقتتباس می‌کند و مثلاً نمایشی درباره فردی چون میرزا رضا شیرازی می‌خواهد بنویسد، باید اطلاعاتش سطحی و منحصر به همان اثری که می‌خواهد از آن اقتباس کند، نباشد و با اثر جدیدی که خلق می‌کند، حرف جدیدی بزند که به درد جامعه بخورد.
وی افزود: ببینید یک چیز‌هایی در اغلب نمایش‌های دنیا مشترک است، مثل شخصیت یا دیالوگ، اما یک چیز‌هایی هست که ویژه است؛ مثل نمایش شرقی یا ایرانی. ما چرا از این ویژگی‌ها استفاده نکنیم وقتی می‌توانند به ما خیلی کمک کنند؟!
این مدرس دانشگاه ادامه داد: تئاتر تخت حوضی یا تعزیه از جنس تئاتر روایتی هستند. تئاتر روایتی امکان‌های بسیاری دارد؛ چراکه شما با روایت بسیاری از مکان‌ها و موقعیت‌ها را به تماشاگر القا می‌کنید یا می‌گویید و تماشاگر با تصویر ذهنی خودش آن صحنه را کامل می‌کند. خوب این امکان خیلی حرکت‌ها و آزادی برای استفاده از خیلی تکنیک‌ها را به کارگردان می‌دهد.
فتحعلی‌بیگی ادامه داد: اما تئاتر غربی بنیانش بر پایه نمایش دادن است و ما باید بیشتر امور را با نشان دادن و ساختن مشابه واقعیت به تماشاگر منتقل کنیم. شما در نمایش ایرانی از طریق روایت می‌توانید شخصیت را روی ابر‌ها ببرید و برای ساختن و باورش از تخیل خود تماشاگر کمک بگیرید.
وی در بخش دیگر سخنانش گفت: یادم می‌آید که روزی به دیدار استاد جلال ستاری رفته بودیم و او به من گفت باید هنگام نوشتن نمایشنامه به زبانی بنویسیم که زبان مردم باشد. متأسفانه، برخی تصور می‌کننند وقتی قرار است از متون کهن چون تاریخ بیهقی اقتباس کنیم، باید عیناً زبان اثر جدید هم مثل تاریخ بیهقی باشد. مردم امروز دیگر نمی‌توانند با چنین زبانی ارتباط برقرار کنند.
فتحعلی بیگی در ادامه سخنانش گفت: یکی از نمایشنامه‌هایی که زبان دشواری دارد، «بندار بیدخش» نوشته بهرام بیضایی است که این نمایشنامه با بازی مهدی هاشمی و پرویز پورحسینی روی صحنه رفت. پورحسینی و هاشمی برای رسیدن به زبان این نمایشنامه مدت‌ها زحمت کشیدند تا به این زبان مأنوس شوند.
این هنرمند در بخش پایانی سخنانش گفت: اگر قرار است که ما برای مردم امروز بنویسیم، باید به زبان آن‌ها بنویسیم؛ وگرنه کسی با اثر ما ارتباط برقرار نمی‌کند.
سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت آغاز شده و تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) ادامه خواهد یافت. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.
