بازگشت
«کاهش مطالعه» پیامد عدم شناخت مخاطب است
1404/02/23-17:21
نشست «جامعه‌شناسی مخاطب و مخاطب‌شناسی کتابخوانی» در محل نمایشگاه بین المللی تهران برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب، یک استاد علوم سیاسی در این نشست تصریح کرد: مخاطب در عصر جدید، متفاوت از مخاطب سنتی است زیرا در دانش ارتباطات سنتی، هر پیام یک گیرنده و یک فرستنده داشت اما امروز، مخاطب فقط گیرنده نیست و می تواند دست به تحلیل خبر بزند.
امیر مسعود شهرام‌نیا معتقد است، به دلیل اینکه کتابخوانی یک امر عمیق اجتماعی است، معرفی مخاطب برای آن هم به دقت و تعمق نیاز دارد. مثلا با تبلیغات شهری و محیطی نمی‌توان انتظار داشت مخاطب به سمت کتاب بیاید. عملا هم در جامعه می بینیم که این موضوع موثر نبوده است.
این استاد دانشگاه عدم شناخت مخاطب را موجب ناکامی برخی برنامه های تبلیغی و کاهش مخاطب کتاب دانست.
وی افزود: در شرایط کنونی نظریه تزریق پیام به مخاطب دیگر کارایی ندارد. هر چند نهاد اجرایی به دنبال تزریق سلیقه و اندیشه خود است اما مخاطب امروز فعال شده و دیگر تزریق‌پذیر نیست. نهاد متولی و ناشر اگر مخاطب را شناخت و او را درک کرد، می‌تواند از ریزش مخاطب ممانعت کند.
شهرام‌نیا تاکید کرد: امروز به دلیل پلتفرم‌های جدید، استقبال از کتاب چاپی کاهش یافته است چون وقتی دو، الی سه دقیقه سرانه مطالعه عنوان می‌شود، نشانگر این است که در جامعه ما، ریزش عدم توجه به کتاب، به مراتب بیشتر از بسیاری کشورهاست.
این استاد دانشگاه معتقد است یکی از دلایل اصلی کاهش مخاطب، دلایل اقتصادی است و در عین حال چون مردم ما شفاهی هستند، تعامل مخاطب ایرانی در فضای مجازی قابل توجه است.
وی همچنین به نظام آموزشی اشاره کرد و گفت: نظام آموزشی و مدارس، مروج کتابخوانی نیستند. سیاست‌های حمایتی نیز ناقص و ناکافی است. کتاب در این سال‌ها با رشد قیمت مواجه است اما آیا به همان میزان یارانه کتاب دانشجو نیز افزایش یافته است؟
این استاد دانشگاه گفت: بر خلاف روند نشر کتاب در سطح بین الملل، در ایران، حتی ناشران سرشناس هم با تغییر ذائقه مخاطب آشنایی ندارند.
وی گفت: تحولات تکنولوژی، ما را از کتاب‌های چاپی به سمت کتاب الکترونیک برده است.
رضا نساجی زواره نیز در این نشست، به مشکلات اقتصادی به عنوان دلیل کاهش مخاطب کتاب اشاره کرد و گفت: امروز در سبد خرید خانوار، اولویت، تامین غذا، پوشاک و نیازهای ضروری است و دیگر جایی برای کتاب باقی نمانده است.
وی در‌خصوص شکل دادن سلیقه مخاطب به ویژه دانشجویان نیز گفت: در وهله نخست باید با فراخوان‌ها، از ظرفیت اساتید استفاده کرد. همچنین باید به ویرایش‌های جدید کتاب‌ها توجه داشت. مشاهده می‌شود ناشران خصوصی خود را به روز می‌کنند اما ناشران دانشگاهی رغبت به این کار ندارند و نتیجه این می‌شود که مثلا «فیزیک هالیدی» با ویرایش قبلی تدریس می‌شود.
مدیر نشر مردم‌نگارگفت: من ناشر باید هر دو سناریو بدبینانه و خوش بینانه را داشته باشم. در سناریوی بدبینانه، گران شدن کاغذ و ناتوانی در فروش پیش‌بینی می‌شود. در حالت خوشبینانه، سلیقه مشتری سناسایی و متناسب با آن نشر کتاب انجام می شود.
عبدالامیر نبوی نیز در این نشست تصریح کرد: دانشگاه‌ها کتاب چاپ می‌کنند و دانشجو آنها را نمی‌خواند اما ناشر خصوصی که چاپ کند، می‌خوانند. برخلاف تصور عمومی، کتاب دیجیتال زیاد خوانده می شود و تعاریف ما تاکنون درست نبوده است؛ امروز به جای تولید علم، باید گفته شود پرورش علم و نباید تصور کرد کتاب معلمی است که روی منبر می‌رود و سخنرانی می‌کند.
وی افزود: امروز برای انتقال علم، شیوه‌ها متنوع‌تر شده است و اینطور نیست که کتاب از سوی قشر دانشجویی خوانده نمیشود. ناشر دانشگاهی دانشجو را اقناع نمی‌کند و او برای مطالعه به سراغ ناشر غیردولتی می‌رود.
این استاد دانشگاه افزود: ناشران غیر دولتی به ذائقه مخاطب توجه دارند اما ناشران دانشگاهی به این مهم توجه ندارند.
عبدالامیر نبوی با بیان اینکه در بین این‌همه ناشر دانشگاهی، تنها سه چاپخانه فعال است، تصریح کرد: نشر دانشگاهی ما وضعیت مناسبی ندارد. اینکه کتاب چاپ می‌شود اما خوانده نمیشود، نشان می دهد بخش دانشگاهی ما بحران جدی دارد.
سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت آغاز شده و تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) ادامه خواهد یافت. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.
