بازگشت
امام خمینی(ره) چه برخوردی با گروه‌های مخالف انقلاب داشت؟
1404/02/23-17:53
در نشستی تحلیلی، یحیی فوزی با نگاهی تاریخی به چگونگی برخورد امام خمینی(ره) با گروه‌های مختلف مخالف انقلاب پرداخت؛ از جدایی‌طلبان مسلح تا جبهه ملی و مجاهدین خلق.
به گزارش ستاد خبری سی‌و‌ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست نقد و بررسی کتاب «امام خمینی در مواجهه با مخالفان و منتقدان» با حضور یحیی فوزی، پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی و آیت‌الله محمد‌تقی خوانساری، رئیس مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) برگزار شد.
در ابتدای نشست، خوانساری با اشاره به دوگانه‌ای که در خصوص امام خمینی مطرح است، گفت: درباره امام دوگانه‌ای وجود دارد؛ دوگانه «تمام تاریخی» یا «تاریخ‌ساز». اگر از هر یک از این دو دیدگاه وارد شویم، نگاه‌ها و تحلیل‌ها متفاوت می‌شود. اگر امام را شخصیتی تاریخی بدانیم، نوع مواجهه با او متفاوت خواهد بود و اگر امام را تاریخ‌ساز ببینیم، مواجهه‌ای متفاوت خواهیم داشت. برخی به تأثیر امام کمتر توجه می‌کنند یا به اقداماتی که باید در پی این تأثیر صورت گیرد، بی‌توجه‌اند. این تفاوت در نگاه‌ها به امام برمی‌گردد و به اینکه برخی امام را فقط در مبدا تاریخی منحصر می‌کنند اما اگر امام را در زندگی امروز جاری ببینیم، این نگاه جایی ندارد.
وی در ادامه افزود: در مقابل، نگاهی وجود دارد که امام را تنها تاریخی نمی‌بیند، بلکه او را جریان‌ساز می‌داند و همچنان در زندگی امروز می‌تواند تأثیرگذار باشد. امام تنها متعلق به گذشته نیست، بلکه فردای ما نیز هست. امام رفت، اما تأثیرگذاری او همچنان باقی است. وقتی رهبری فرمودند که امام زنده‌اند، یعنی این که امام حکیم بوده است و این حکمت باعث شده که همچنان تأثیرگذار باشد. ما باید برای ترویج اندیشه امام ورود کنیم.
دکتر فوزی، نویسنده کتاب نیز در ادامه سخنانش گفت: این کتاب نتیجه پژوهشی یک‌ساله است که توسط معاونت پژوهش موسسه انجام شده و تلاش‌های بسیاری صورت گرفته است تا در این زمینه روشنگری صورت گیرد.
یحیی فوزی، پژوهشگر حوزه انقلاب، در ادامه اشاره کرد که فکر نوشتن این کتاب از هفت سال پیش مطرح شد. وی افزود: بحث‌هایی که در این کتاب مطرح شده، به نوع مواجهه امام با مخالفان در ابتدای انقلاب پرداخته است، به ویژه اینکه چرا منازعات در آن دوران شکل گرفت و امام چگونه با این مخالفان مواجه شد. این پژوهش سعی دارد تا با توجه به تجربیات گذشته، راهبردهایی برای امروز استخراج کند.
فوزی همچنین در ادامه اظهار داشت: پژوهش در دو بخش نظری و میدانی انجام شده است. بخش نظری به این می‌پردازد که مخالفان در اندیشه امام چه جایگاهی داشتند و امام چه نگاهی به آنان داشت. در این بخش، به شناسی و هستی‌شناسی امام پرداخته می‌شود و این که امام درک خود از حقیقت، دولت و عدالت را چگونه می‌دید. همچنین در این بخش، نوع نگاه امام به بدعت‌ها، صلح و جنگ نیز بررسی می‌شود.
وی ادامه داد:در بخش دیگر، به اندیشه اسلامی امام در مواجهه با مخالفان و منافقان پرداخته شده است. در اینجا به این نتیجه می‌رسیم که امام، نگاه مدارا و تسامحی با مخالفان داشت. به طور مشخص، امام با کسانی که به لحاظ اعتقادی با او فاصله داشتند و حتی آنها را الحادی می‌نامید، در عرصه عمل تساهل لازم را به خرج می‌داد و اجازه می‌داد که این افراد بدون تعارض با نظام به زندگی و تفکرات خود ادامه دهند.
فوزی همچنین در ادامه توضیح داد: برخی گروه‌ها مانند جبهه ملی و انجمن حجتیه که پیش از انقلاب سکولار بودند، پس از پیروزی انقلاب اسلامی با امام همکاری کردند و دسته‌ای دیگر که ابتدا اسلام فقاهتی را نمی‌پذیرفتند و مخالف امام بودند نیز در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برخی از مخالفان نیز کسانی بودند که به رفتار امام اعتراض داشتند، نظیر آیت‌الله منتظری. کتاب در بخش دوم خود به نحوه فعالیت این گروه‌ها و تعاملات امام با آنها پرداخته است.
فوزی در ادامه سخنانش به تبیین جریان‌هایی پرداخت که در ابتدای انقلاب، در صف مخالفان قرار داشتند. او گفت: در روزهای آغازین، گروه‌هایی در میان اقوام مختلف بودند که سودای جدایی‌طلبی در سر داشتند. امام ابتدا کوشید با توصیه و نصیحت آنان را از این مسیر باز دارد، اما آن‌گاه که گوش شنوایی نبود، برخورد نظامی صورت گرفت و آنها از صحنه حذف شدند.
وی گفت: آنها تا مرز تقابل مسلحانه پیش رفتند، نشریه داشتند، تشکل تشکیل داده بودند و تا وقتی در چارچوب فعالیت سیاسی می‌ماندند، آزاد بودند. اما زمانی که تلاش برای نفوذ به مراکز نظامی آغاز شد، امام نیز شیوه برخوردش را تغییر داد و مواجهه‌ای مرحله‌ای را در پیش گرفت.
این پژوهشگر همچنین افزود: جبهه ملی نیز همین سیر را طی کرد. در آغاز انقلاب، حضور فعالی در مراکز کلیدی نظام داشتند، اما رفته‌رفته دچار انحراف شدند و در نهایت از ساختار سیاسی کنار گذاشته شدند. امام همواره در گام‌های نخست با این گروه‌ها همراهی نشان می‌داد، اما وقتی راه‌شان از مسیر انقلاب جدا می‌شد، از آنان فاصله می‌گرفت.
او گفت: «امام در میدان تقابل، با زبان همان میدان سخن می‌گفت. در برابر جدال کلامی، پاسخ کلامی می‌داد و در مواجهه نظامی، با قدرت برخورد می‌کرد.»
فوزی با اشاره به مخالفت بنی‌صدر با قصاص گفت: وقتی بنی‌صدر در برابر این حکم الهی ایستاد، امام گفت که قصاص، فرمان خداوند است و مخالفت با آن، مخالفت با حکم الهی است.
او از انجمن حجتیه نیز سخن گفت و یادآور شد که: امام در ابتدا از این انجمن حمایت می‌کرد، چرا که در مبارزه با بهائیت فعال بودند. اما زمانی که دید این گروه، جوانان را از مبارزه اصلی انقلاب دور می‌سازد، به نقدشان پرداخت و پس از انقلاب نیز نسبت به آنها سکوت پیشه کرد. این شیوه برخورد، در قبال سایر نهضت‌ها نیز دیده می‌شود.
فوزی تأکید کرد: یکی از جدی‌ترین مواجهات، با سازمان مجاهدین خلق بود. امام پس از انقلاب با سران این سازمان دیدار کرد و آنان را به پیوستن به انقلاب فراخواند، هرچند برخی از اطرافیان، با گفت‌وگوی امام با منافقین مخالف بودند اما امام بر این باور بود که باید حجت را تمام کرد.
او افزود: اگرچه فضا، آنها را پس می‌زد، اما تمام این جریان‌های فکری در انتخابات حضور داشتند و فضای اجتماعی اجازه حذف یکباره را نمی‌داد.
سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلی امام خمینی(ره) در حال برگزاری است. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان مهیا کرده است.
